در جهانی که فناوری و تحولات اجتماعی، زیستبوم اطلاعات را دگرگون کردهاند، دیگر نمیتوان کتابخانه و آرشیو را صرفاً حافظان حافظه دانست. این نهادها امروز نقش فعالی در شکلدادن به آینده دارند.
از هوش مصنوعی و حکمرانی داده تا سواد اطلاعاتی و حفاظت دیجیتال، مفاهیمی از اسناد بینالمللی وارد میدانهای بومی میشوند.
اما پرسش این شماره آن نیست که این روندها «چیستند»، بلکه این است:
وقتی این روندها به کتابخانه یا آرشیو شما میرسند، با چه واقعیتها، محدودیتها یا فرصتهایی مواجه میشوند؟
وقتی گزارش روندهای فدراسیون بینالمللی انجمنهای کتابداری (ایفلا) را در سال ۲۰۲۴ میخوانید، چه دغدغههایی برایتان زنده میشود؟
وقتی از مدل مفهومی RiC شورای بینالمللی آرشیو (ایکا) آگاه میشوید، آن را چگونه برای آرشیوهای ایران قابلاجرا میدانید؟
و اگر ایفلا شعار سال آینده را «کتابخانهها، محرک تحول» گذاشته، جایگاه خودتان را در این تحول چگونه میبینید؟
این شماره با موضوع «روندهای جهانی، کنشگری بومی؛ تجربهها و چشماندازهای کتابخانهها و آرشیوها» دعوتی است برای روایتهایی از همین تلاقیها؛ از تجربههایی که نشان میدهند کتابخانه یا آرشیو، تنها پاسخگو به روندهای جهانی نبوده، بلکه بازآفرین فعال معنا در بستر بومی خود بوده است.
ما در ایران فقط پیرو نبودهایم.
ما:
مارک ایران را داریم؛ گونهای بومیشده از یونیمارک، متناسب با نیازها و چالشهای زبان فارسی و ساختار اطلاعاتی کشور.
• گسترشهای بومی ردهبندی دیویی و کنگره را تدوین کردهایم که به تأیید نهادهای بینالمللی رسیدهاند.
• مستندات نام اشخاص، نامهای جغرافیایی و اصطلاحنامههای تخصصی را خلق کردهایم که بازتاب روایتهای محلی در قالبهای جهانیاند.
اینها را میدانیم؛ اما بسیاری دیگر از تلاشها، در سکوت ماندهاند.
این شما هستید که باید آن روایتهای نادیده را بیان کنید. اگر تجربهای از بومیسازی استاندارد، تطبیق محلی یا بازآفرینی داشتهاید، آن را بنویسید. و ما نیز وظیفه داریم آن تجربهها را گردآوری و در قالب نوعی تاریخ شفاهی استانداردهای فرادادهای ایران حفظ کنیم.
اما این مسیر، جز با مشارکت کتابداران و آرشیویستها ممکن نیست. هیچ ساختاری، بدون کنش فعال جامعه حرفهای، به روایت بومی بدل نمیشود.
در این شماره، مقاله پژوهشی نمیخواهیم.
یادداشتهای تأملی، تجربهنگاریهای حرفهای، گزارشهای میدانی و پیشنهادهای راهبردی، بخشی از صدای این شمارهاند. آنچه اهمیت دارد، صداقت تجربه و ریشه داشتن در زمینه بومی است—نه پیچیدگی روش.
شناسه تا امروز با همین مشارکتها پیش رفته است—و از شما دعوت میکنیم:
نسخه بومی آینده حرفه را، خودتان بنویسید.
نسخهای که در آن، سرعنوانهای موضوعی فارسی بازتابی از اولویتهای فکری جامعه باشند؛
که در آن، مارک ایران نشانهای از حضور فعال در نظام جهانی اطلاعات باشد؛
و شما نویسنده روایت بومی حرفهتان باشید.
آینده تنها در اسناد جهانی نوشته نمیشود.
بخشی از آن، همینجا، در تجربهها و روایتهای شما ساخته خواهد شد.
منابع پیشنهادی:
Al Badi, W., Aria, P., Bravo Govea, E., Cayzac, A., Cevher, N., Chugg, B., Flores-Solemos, R. M., Grimes, L. D., Hernandez Perez, J., Khalifa, M., Labangon-Gonzaga, D., Mdunge, E. N., Oyedele, D., Scott, K., Sulaiman, M., Veļa, E., & Weerasinghe, S. (2023). A skills agenda for the Trend Report. With the support of Basheerhamad Shadrach and IFLA. Funded by the Gates Foundation, via Stichting IFLA Global Libraries. Retrieved December 6, 2025, from https://repository.ifla.org/items/d60cca6f-8735-42dc-a8d1-1c8df333b12e
Dezuanni, M., Osman, K. Burton, A. L.& Heck, E. (2024) IFLA Trend Report 2024: Facing the future of information with confidence. Brisbane: Digital Media Research Centre. Retrieved December 6, 2025, from https://repository.ifla.org/handle/20.500.14598/3496
International Council on Archives (ICA). (n.d.). Records in Contexts (RiC). Expert Group on Archival Description (EGAD). Retrieved December 6, 2025, from https://www.ica.org/ica-network/expert-groups/egad/records-in-contexts-ric/