نظری بر کتابخانه عمومی دبی

در زمستان سال گذشته، بنا به دعوت یکی از دوستان، فرصتی پیش آمد تا از کتابخانه عمومی دبی در امارات متحده عربی بازدیدی داشته باشیم. دبی در زمستان، هوایی معتدل داشت و بارانی نم نمک هم می بارید که هوا را لطیف کرده بود. شهر، آرام، بی سروصدا و منضبط به نظر می رسید. پس از استقرار در هتل و کمی استراحت، از روی نقشه هایی که از قبل تهیه کرده بودیم به سمت کتابخانه عمومی دبی یا مکتبه دبی العامه حرکت کردیم. از آنجا که ایستگاه مترو در مجاورت هتل بود تصمیم گرفتیم از این وسیله استفاده کنیم. مترو شهر دبی، شکلی خطی داشت. یعنی یک خط مستقیم بدون ایستگاه‌های فرعی یا چرخشی. قطارهای مترو در دبی بدون راننده و کاملا مکانیزه هستند و ماموران ایستگاه، در داخل قطارها، با بارکد خوان‌ها بلیط مسافران را وارسی می‌کنند. وقتی به مقصد رسیدیم تازه متوجه شدیم که هنوز خیلی راه تا کتابخانه مانده و نام ایستگاه مترو مشابه نام کتابخانه بود. مجبور شدیم یک تاکسی کرایه کنیم و یک راست برویم به کتابخانه. البته هزینه ای که برای تاکسی پرداخت کردیم به مراتب مقرون به صرفه تر بود. چون 16 درهم هزینه بلیط مترو شد و ده درهم هزینه تاکسی. در هر صورت سرانجام کتابخانه را پیدا کردیم که در فضایی دنج و آرام قرار داشت.

 

 در ورودی کتابخانه هم سطح زمین بود و هم افراد سالم و هم افراد معلول یا کودک، به راحتی می توانستند وارد کتابخانه شوند. در بدو ورود، تصور بر این بود که کتابخانه تعطیل است چون کسی جز کتابدار در آنجا نبود. ولی در کل کتابدار آنجا بیان داشت که مراجعه به این کتابخانه اندک است. باید درباره کتابخانه بیان داشت که نخستین کتابخانه عمومی دبی است که در سال 1963 در منطقه الراس تأسیس شده است. از اواخر سال 1998 تا سال 2012 کتابخانه های عمومی دیگری در دبی ایجاد شده اند. 8 کتابخانه در دبی قرار دارد که یک مورد آن برای بزرگسالان و باقی آن برای کودکان و نوجوانان است. همه این کتابخانه‌­ها به صورت شبکه‌­ای به هم متصل هستند و به موجودی یکدیگر دسترسی دارند. مجموعه آن شامل کتاب‌ها، نشریات، پایگاه‌های اطلاعاتی الکترونیکی، مواد دیداری و شنیداری، نقشه‌­ها، کتاب­‌های بریل است. رده بندی کتاب‌های کتابخانه، دهدهی دیویی است.

نرم افزار کتابخانه، زیر نظر وزارت فرهنگ کشور امارات تهیه شده بود و همه کتابخانه­های عمومی این کشور را به هم پیوند داده بود. به گونه­ای که کاربر امکان جستجوی مجموعه همه کتابخانه های عمومی کشور امارات را در این نرم افزار داشت و حتی امکان جستجوی موضوع مورد نظر در گوگل بوکز و نیز پایگاه او سی ال سی فراهم بود.

بخش کتاب های بریل بخش قابل توجهی بود که قسمت عمده ای از مجموعه کتابخانه را به خود اختصاص داده بود. این مجموعه مرا یاد مجموعه کتاب‌های بریل کتابخانه عمومی آیت الله العظمی خامنه ­ای در شهر قم انداخت که به نوعی مرجعیت تولید کتاب های بریل در ایران محسوب می شود.

  مخزن کتابخانه باز بود و به راحتی می شد کتابهای مورد نظر را در مجموعه یافت. کف کتابخانه، موکت بود و رفت و آمد افراد مزاحمتی برای کاربران ایجاد نمی کرد. در کتابخانه حدود 12 رایانه متصل به وب وجود داشت استفاده از آنها هزینه داشت ولی اینترنت بی سیم در کتابخانه برای همگان تا یک رایگان است بعد از آن ساعتی یک درهم از افراد اخذ می شود. کتابخانه روزهای جمعه و شنبه تعطیل است. در طول هفته از هشت صبح تا هشت صبح باز است. خدمات کتابخانه شامل فکس، صحافی، پرینت، رایت سی دی، کپی رنگی و سیاه و سفید. هزینه عضویت در کتابخانه حدود 70 درهم است. کتابدار میز بسیار خوش اخلاق بود ولی تسلطی بر مجموعه نداشت و همه امور امانت و عودت کتاب از طریق سامانه خودکار اتفاق می افتاد. در این کتابخانه بخش کودکان هم وجود داشت که بسیار بزرگ، زیبا و جذاب بود. فضای دل انگیز و رنگارنگ، باعث می شد که بچه های بسیاری جذب کتابخانه شوند.

در این کتابخانه، با رییس آن دیداری داشتیم. خانم خدیجه، دارای مدرک کارشناسی ارشد کتابداری از یکی دانشگاه‌های دبی به نام دانشگاه امریکایی امارات بود. او چندین کتاب داستان نوشته بود که یکی از آنها جایزه کتاب سال در امارات را به خود اختصاص داده بود. به کارش علاقه بسیاری داشت. عضو انجمن کتابخانه‌­های تخصصی بود و علاقه مند به ارائه مقاله در کنگره های تخصصی کتابدارانه. او میگفت امارات انجمن کتابداری ندارد و از اینکه ما در ایران، انجمن علمی کتابداری داشتیم بسیار شگفت زده شد. تقریبا دو ساعت در این کتابخانه حضور داشتیم و در پایان، رییس کتابخانه هدایایی فرهنگی یادگاری از طرف کتابخانه عمومی دبی به ما اهدا کرد. هنگام خروج از کتابخانه، دستگاه نظرسنجی خدمات از کاربران را دیدیم که به صورت الکترونیکی می شد نظر راجع به کیفیت ارائه خدمات را در کتابخانه دریافت کرد.

 در پایان بازدید، از یک طرف با خودم فکر میکردم با وجود این همه امکانات، تعداد مراجعان به میزان انگشتان دست بود که جای تامل و تفکر و بحث دارد و از طرفی دیگر، معماری و ساختمان کتابخانه توجه را به خود جلب می کرد که یک نفر مراجعه کننده تمایل پیدا می کرد که وارد کتابخانه شود و بر خلاف خیلی از کتابخانه عمومی دیگر که می شناسیم، خشک و غیرقابل انعطاف نیست و کاربری آن واقعا یادگیری مادام العمر است نه فضایی فقط برای انبار کردن منابع اطلاعاتی. دیدن کتابخانه ها در نقاط مختلف جهان درسهای گوناگونی به ما میدهد که می توانیم با این تجربه زیسته، وضعیت کتابخانه های خودمان را رصد کنیم.

امیررضا اصنافی