تابآوری و چالشهای حقیقت در عصر دیجیتال
میگویند انسان باید در برابر سختیها مقاوم باشد.
در گذشته مقاومت یعنی بالا رفتن از کوه، تحمل بیآبی، و ایستادن جلوی طوفان.
اما در قرن بیستویکم، مقاومت یعنی وقتی وسط جلسه آنلاین تصویرت یخ میزند، صدایت شبیه رباتی میشود که آب خورده، و همه با تعجب نگاهت میکنند، هنوز مودبانه لبخند بزنی و بگویی: «بله، بله، صدای شما رو دارم!»
تابآوری دیجیتال یعنی زنده ماندن میان نوتیفیکیشنها، آپدیتهای اجباری و اخبار «فوری» که از سرعت نور هم جلو میزنند.
این روزها اگر خبری با تیتر «فوری» دیدی، اول نفس عمیق بکش، بعد موبایلت را روی زمین بگذار، برو چای دم کن، و سه روز بعد برگرد؛ تازه میفهمی خبر مربوط به سال ۱۳۹۸ بوده!
در جهان مجازی، حقیقت معمولاً تهِ صف وایفای ایستاده است؛
صبر میکند، مظلوم و بینت، در حالی که شایعهها با پهنای باند VIP از کنارش رد میشوند.
اما ما کجا و حقیقت کجا؟
ما همانهایی هستیم که اگر ببینیم کسی نوشته:
«انیشتین گفته: هیچکس از واتساپ فرار نمیکند!»
بدون لحظهای تردید فوراً فوروارد میکنیم، با این توضیح زیرش:
«واقعاً نابغه بوده، خدا بیامرزتش!»
ده فرمان یک کاربر برای روزهای شلوغ
۱. قانون خبر فوری
هرچه خبری بیشتر با واژهی «فوری» شروع شود، دیرتر معلوم میشود اصلاً خبر نبوده؛ فقط برداشت آزاد شخص محترمی از گروه خانوادگی بوده است.
۲. قانون بخش نظرات
اگر دنبال آرامش روانی هستی، وارد بخش نظرات شبکههای اجتماعی نشو.
همانجا جهنم را طراحی کردهاند، فقط با ایموجیهای خندان!
۳. قانون نسخه جدید
هر بار که نرمافزارت را آپدیت میکنی، یکی از قابلیتهای محبوبت حذف میشود؛
درست مثل دوستان دوران مدرسه که با هر بهروزرسانی زندگی ناپدید شدند.
۴. قانون فکتچک
وقتی تصمیم میگیری حقیقت را جستوجو کنی، آنقدر روایت متناقض مییابی که در پایان میگویی:
«باشد! زمین تخت است! فقط بگذار گوشیمو شارژ کنم!»
۵. قانون تماس ویدیویی
تماس ویدیویی همیشه دقیقاً زمانی زنگ میخورد که موهایت یاد جنگ جهانی سوم میافتد و پسزمینهات ترکیبی از رختخواب، لیوان چای و گلدان پژمرده است.
۶. قانون حافظه دیجیتال
آن پست خجالتآور سال ۱۳۹۲ را که فکر کردی پاک شده؟
گوگل هنوز با عشق نگهش داشته تا روز مصاحبه کاریات دوباره بدرخشد!
۷. قانون «در حال تایپ…»
هرچه بیشتر منتظر بمانی ببینی چه مینویسد، طرف فقط سه نقطه میگذارد و غیب میشود.
تابآوری یعنی همان لحظه گوشی را نشکنی و فقط بگویی: «حتماً رفت فکر کنه چی بگه!»
۸. قانون باتری
هرقدر کارَت فوریتر باشد، شارژ باتریات با سرعت سقوط آزاد پایین میآید.
در لحظهی حساس همیشه میماند ۱٪ تا خدا را یاد کنی!
۹. قانون نظرات طلایی
هر پست علمی سادهای بگذاری، حتماً یک نابغهی ناشناس پیدا میشود که توضیح دهد زمین در واقع ادارهای تحت مدیریت خزندگان فضایی است!
۱۰. قانون نهایی تابآوری
اگر هنوز گاهی گوشیات را زمین میگذاری و سه ثانیه به گلدان خانهات نگاه میکنی،
بدان تو یک قهرمان خاموشِ عصر دیجیتال هستی!
نتیجهگیری عمیق و فلسفی :
در دنیایی که حقیقت برای اثبات خودش باید سلفی بگیرد و زیرش بنویسد «#بدون_فیلتر»،
تابآوری یعنی اینکه بدانی نیمی از چیزها دروغاند،
اما هنوز بتوانی لبخند بزنی، گوشیات را سایلنت کنی و آرام بگویی:
«باشد جهان مجازی جان… فعلاً تو بمان، من بروم کمی واقعاً نفس بکشم!»
«دانشجوی دکتری… که هر بار میخواهد تز را بارگذاری کند، ویرایش گر آپدیت میخواهد و همه چیز از نو.»
«گلآقا اگر میان ما بود، میگفت: حقیقت در دنیای دیجیتال مثل وایفای مترو است؛ دایم در دسترس، ولی هیچوقت متصل!»
منابع
فاضل، ع. (۱۴۰۳). راهنمای زنده ماندن در میان نوتیفیکیشنها. تهران: انتشارات گوشی خاموش.
گوگل، د. (بیتا). همه چیز درباره همه چیز (و کمی هم چیزهای بیربط). بازیابیشده از https://www.google.com
انجمن جهانی حقیقتجویان دروغگو. (۲۰۲۴). راهنمای تشخیص واقعیت از پست تبلیغاتی. مجله طنز دیجیتال، ۱۲(۴)، ۴۰۴–۴۱۸.
حافظ، ش. (قرن هشتم). دیوان اشعار. نسخه تلگرامی، گروه «شبزندهداران فرهنگی».
وزارت تابآوری در برابر بیخبری عمومی. (۱۴۰۱). گزارش سالانه از میزان اعصابخردی کاربران شبکههای اجتماعی. فایل PDF، بازیابیشده از پوشه Downloads نویسنده.
گلآقا، ک. (۱۳۷۵). طنز در روزگار بیحوصلهها. تهران: دفتر نشر لبخند.
کاربر ناشناس ۳۲۷۸۶. (۲۰۲۵). نظرات پراکنده در زیر پست «واقعاً چه خبر شده؟» شبکه اجتماعی ایکس (X).
دیجیتال سلطنه. (۱۴۰۲). از سواد رسانهای تا سوختگی مغزی: اثرات اخبار فوری بر مغز انسان مدرن. مجله پژوهشهای غیرقابل اعتماد، ۷(۱)، ۱–۷.
6 پاسخ
تشکر از زحمات شما حتما باز نشر میکنم.
مطلب جالب و یراستی طنزی بود که آنلایف (onlife) بودن کنشهای ما را نشان میدهد. همین قدر واقعی و همین قدر غیرواقعی و همین قدر مجازی
از دیجیتال سلطنه بابت این متن خواندنی و بامزه تشکر می کنم؛ طنز خلاق و دقیقی است که خستگی و سردرگمی ما را وسط سیل نوتیفیکیشن و خبر فوری خوب نشان می دهد. «ده فرمان» و آن فهرست منابع ساختگی آخر، به شکل بامزه ای همان فرهنگی را نقد می کند که در آن ارجاع دادن خودش تبدیل به یک تشریفات اجباری شده؛ مهم نیست چه می گوییم، مهم این است که فقط ارجاعی ثبت شود. اشاره دکتر بگلو به onlife هم کاملا دقیق است؛ متن همان جایی را تصویر می کند که زندگی آنلاین و آفلاین در هم قاطی شده و طنز و اغراق کمک می کنند این وضعیت را واضح تر ببینیم.
باسلام و درود و سپاس از دوستان و سروران گرامی
سلام به نویسندگان گرامی شناسه
طنز بسیار روان و هوشمندانه ای است که برایم درس آموز بوده است : به ویژه :
· طنز “انیشتین گفته…”: نقد بسیار ظریفی بر فرهنگ “فوروارد” کردن مطالب بیاساس.
· “قانون حافظه دیجیتال”: یادآوری هشداردهنده و البته طنازانه درباره ردپای دیجیتال.
· “قانون بخش نظرات”: توصیف دقیق و خندهدار از فضای سمی کامنتها.
به طور کلی نویسنده این اثر نه تنها نگاه تیزبین و قدرت طنزپردازی خوبی دارد، بلکه توانایی تبدیل مسائل روزمره به اثری جذاب و معنادار را داراست. این استعداد قطعاً قابلیت پیشرفت زیادی را دارد . برای نویسنده گرامی آرزوی موفقیت روزافزون دارم
استاد ارجمند جناب آقای دکتر خسروی
باسلام و درود و سپاس
از لطف و ارزیابی ارزشمندتان سپاسگزارم. یادداشت شما برای دیجیتال سلطنه هم دلگرمی است و هم مسئولیتآفرین. از راهنماییتان بسیار آموختم.
با احترام
دیجیتال سلطنه