اولین در کسب، اولین در لغو: نگاهی به لغو امتیاز فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
میدانیم که مجلات علمی مهمترین و گستردهترین بستر تولید و توزیع دانش به شمار میآیند. کیفیت آنها تابع بسیاری از عوامل گوناگون است. هر مجلهای تلاش میکند تا کیفیت خود را در قلمرو آموزش و پژوهش ارتقاء بخشد. رسیدن به مجموعه معیارهایی برای ارتقای کیفی و علمی مجلات کار آنچنان سادهای نیست. به همین دلیل، مدیران مسئول، سردبیران و ناشران باید فرایند نسبتاً طولانی ای را طی کنند تا مجله آنها بتواند رتبه “علمی-پژوهشی” را کسب کند. کمسیون بررسی نشریات علمی کشور، مسئول مدیریت و نظارت این فرایند است. مجله کتابداری و اطلاعرسانی نخستین نشریه قلمرو کتابداری و اطلاعرسانی در ایران بود که توانست در سال 1384 درجه علمی-پژوهشی را کسب نماید.
اعضای هیئت تحریریه آن که از استادان پیشکسوت و مطرح دانشگاههای ایران هستند یکی از معیارهای مهم برای کسب این درجه بود. افزون بر آن، این مجله تنها مجله دارای رتبه علمی-پژوهشی به مدت 4 تا 5 سال بعد بود و به همین دلیل با سیلی از مقالهها، به ویژه مقالههای برگرفته از پایاننامههای ارشد و دکترا مواجه بود. نتیجه آنکه، این مجله یک کانال مهم در نشر و توزیع دانش کتابداری و اطلاعرسانی ایران به شمار میرفت و از این نظر، موفق بود.نگاهی به استنادهای پایاننامهها و مقالات مجلات دیگر نشان میدهد که مقالههای این مجله سهم عمده در آن استنادها داشتهاند.
اکنون لغو درجه علمی-پژوهشی آن مجله بازتاب مناسبی در جامعه کتابداری و اطلاعرسانی ایران نداشته است. بسیاری از افراد این جامعه از این تصمیم کمسیون بررسی نشریات علمی کشور شگفتزده شدهاند. آنها انتظار دارند این فرایند ابتدا میبایست با فرستادن گزارش ارزیابی مکتوب از عملکرد مجله در چند سال گذشته و به منزله یک هشدار، به دست اندرکاران مجله ابلاغ میشد تا آنان برای برطرف نمودن کاستیها و برآوردن انتظارات کمسیون تلاش کنند. لغو امتیاز علمی-پژوهشی نخسیتن مجله دارای این درجه، نخستین لغو در قلمرو مجلات علمی کتابداری و اطلاعرسانی است و به شکلی که انجام شد، خوشایند به نظر نمیرسد. هرچند اقدام کمسیون امری منطقی و حق آنهاست. اما، میتوان نگاه دیگری به این مسئله داشت و لغو امتیاز را به شیوهای دیگر اعمال نمود.
پیامد این اقدام برای جامعه کتابداری ناگوار است. بسیاری از افراد (اعضای هیئتعلمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی) یکی از کانالهای معتبر نشر یافتههای پژوهشی خود را از دست میدهند. از سوی دیگر، تعداد بسیار زیادی از آنها برای مقالات ارسالی خود، نامه پذیرش دریافت کردهاند و انتظار دارند که مقالههای آنها در یک مجله علمی-پژوهشی چاپ شود. اکنون آنها در یک حالت بلاتکلیفی قرارگرفتهاند زیرا بعید به نظر میرسد که سایر مجلات علمی-پژوهشی مقالههای آنان را در فرایند داوری و چاپ قرار دهند. خود آن مجلات، تعداد زیادی مقالههای پذیرش شد در نوبت چاپ دارند. نتیجه آنکه دستاوردهای پژوهشی تعداد زیادی مقاله در دسترس جامعه قرار نمیگیرد. کمسیون بررسی نشریات علمی کشور باید به این نکته توجه کند که هزینه راهاندازی یک مجله علمی-پژوهشی جدید، از هر نظر بسیار سنگین است و نمیتوان به این کار دست زد. این در حالی است که برطرف کردن کاستیهای یک مجله دارای درجه علمی-پژوهشی هزینهای به جامعه و نیز به ناشر آن تحمیل نمیکند. به نظر میرسد راه منطقی تر همین باشد.