بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۲)
«تاریخ شفاهی کتابداری، کتابخانه ملی انگلستان»
پیمانه صالحی[۱]
نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی
تأسیس کتابخانه بریتانیا[۲] (کتابخانه ملی انگلستان)، به سال ۱۹۶۹ بازمی‌گردد، زمانی‌که گزارش کمیته کتابخانه‌های ملی توسط لرد دینتون[۳] ارایه شد. در ۱۹۷۲ قانون کتابخانه بریتانیا در مجلس انگلستان تصویب شد و این کتابخانه از ادغام بخش‌هایی از کتابخانه موزه بریتانیا، کتابخانه مرجع ملی علوم و اختراعات[۴]، کتابخانه مرکزی ملی[۵] و کتابخانه امانی ملی علوم و فناوری[۶] تشکیل شد. در ۱۹۷۴ سازمان کتابشناسی ملی بریتانیا و اداره اطلاع‌رسانی علوم و فناوری به کتابخانه ملی انگلستان پیوستند و ساختمان جدید کتابخانه در ۱۹۹۸ در لندن گشایش یافت. در حال حاضر منابع متعددی اعم از کتاب‌ها، نشریات، نسخ خطی، اسناد و … بر روی وبگاه[۷] کتابخانه جانمایی شده و در دسترس پژوهشگران در سراسر دنیاست. آرشیو صدا، یکی از مجموعه‌های ویژه کتابخانه و مشتمل بر منابع مضبوط درزمینه تاریخ و آثار موسیقی از قرن شانزدهم میلادی تاکنون، تاریخ شفاهی ملل و صدای حیات وحش است.[۸]
مجموعه تاریخ شفاهی کتابخانه ملی انگلستان از تنوع موضوعی خاصی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به تاریخ شفاهی بهداشت، فرهنگ عامه، آموزش، کتابداری، موزه، آرشیو، صنعت، مشاغل خانگی و مهاجرت اشاره کرد. مصاحبه با کتابداران در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، از سال ۱۹۷۴ آغاز شد و همچنان ادامه دارد. طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی طیف گسترده‌ای از مباحث را شامل می‌شود و در برگیرنده مصاحبه با کارکنان کتابخانه بریتانیا، کتابداران کتابخانه‌های عمومی، اطلاع‌رسانان کتابخانه‌های دانشگاهی و اعضای هییت‌علمی گروه‌های کتابداری در دانشگاه‌ها و کالج‌های انگلستان، ولز، اسکاتلند و ایرلند است.
کتابخانه بریتانیا تعاملی سازنده با انجمن تاریخ شفاهی انگلستان[۹] دارد. این انجمن، استانداردسازی روندِ فعالیت‌ها و فراهم‌آوری بستر به‌اشتراک‌گذاری تجربه‌ها در این حوزه را به منزله هدف اصلی فعالیت‌هایش مدِ نظر قرار داده است. بسیاری از کتابداران کتابخانه ملی انگلستان از اعضای فعال انجمن تاریخ شفاهی هستند. لذا طرح‌های تاریخ شفاهی در این کتابخانه، با مدیریت و همکاری مستمر با انجمن به سرانجام می‌رسد. روزآمدی کتابخانه در سطحی است که با شروع همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، «راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور»[۱۰] با همکاری انجمن تهیه و بر روی وبگاه کتابخانه ملی انگلستان جانمایی شد. مطالعه این راهنمای کاربردی به دلیل جامعیت و همه‌جانبه‌نگری آن، از سوی انجمن‌های تاریخ شفاهی آمریکا، کانادا و استرالیا به تاریخ‌شفاهی‌نگاران توصیه شده است.[۱۱]
خروجی‌های فرآیند تاریخ شفاهی، به‌طور مشترک از سوی بخش تاریخ شفاهی کتابخانه بریتانیا و گروه تاریخ اجتماعی این کتابخانه ساماندهی می‌شود. فهرست‌نویسی و دسترس‌پذیری مصاحبه‌ها نیز مطابق با استانداردهای سایر منابع صورت می‌پذیرد. منابع حاصل از مصاحبه‌ها براساس فرم‌ها/ توافقنامه‌های آگاهانه که به تایید مصاحبه‌شوندگان رسیده است، به‌صورت آنلاین در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین شماری از مصاحبه‌ها به‌صورت کتاب یا مقاله منتشر می‌شود. در ضمن محتوای منابع، به‌عنوان دست‌مایه مستندسازان، به‌منظور ساخت مستندِ پرتره از راویان به‌کار گرفته می‌شود. شماری از این فیلم‌های مستند، موفق به دریافت جوایز بین‌المللی شده‌اند.
دستنامه تاریخ شفاهی کتابخانه بریتانیا که به تمام ابعاد این روش پژوهشی از ابتدا تا انتها پرداخته، مراحل اجرای فرآیند تاریخ شفاهی را از جلسه پیش‌مصاحبه تا مصاحبه، پیاده‌سازی، فهرست‌نویسی و انتشار در بر می‌گیرد. این دستنامه به‌طور مرتب در جلسات مشترک بین کارشناسان تاریخ شفاهی کتابخانه و اعضای انجمن روزآمد شده و ویرایش‌های جدید آن پس از انتشار، در اختیار تاریخ‌شفاهی‌نگاران قرار می‌گیرد. بی‌تردید این دستنامه کاربردی، الهام‌بخش کتابداران در جوامع مختلف، به‌منظور ثبت‌وضبط تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی یا تاریخ شفاهی کتابداران در کشورشان خواهد بود.
[۱] peymane.slh@gmail.com
[۲] British Library
[۳] Lord Dinton
[۴] National Reference library of Science and Inventions
[۵] National Central Library
[۶] National Lending library for Science and Technology
[۷] https://www.bl.uk/collection
[۸] اکبرزاده کرد مهینی، علی (۱۳۸۵). کتابخانه بریتانیا. در دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، جلد دوم. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
[۹] Oral History Society (OHS)
[۱۰] Advice on remote Oral History interviewing during the covid-۱۹ pandemic
[۱۱] این راهنما مدتی پس از انتشار، در اردیبهشت ۱۳۹۹ توسط نگارنده ترجمه و منتشر شد.