گزارشی از همایش از کتابداری تا علم اطلاعات و دانش شناسی
با گذشت بیش از یک سال از تغییر نام رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی به علم اطلاعات و دانش شناسی، انجمن علمی- دانشجویی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه آزاد همدان و انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران شاخه همدان و با همکاری دانشگاه آزاد همدان، همایشی با عنوان “کتابداری و اطلاع‌رسانی یا علم اطلاعات و دانش‌شناسی” در روز چهارشنبه مورخ 30/11/92 از ساعت 8:30 الی 15:30 در سالن همایش ساختمان شهید عباسپور دانشگاه آزاد همدان برگزار کرد. در این همایش، پس از پخش سرود ملی ایران و تلاوت آیاتی از قرآن مجید؛ آقای دکتر علیرضا اسفندیاری مقدم ایراد سخنرانی نمودند. سپس جناب آقای دکتر سید علی‌اکبر فامیل روحانی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه آزاد همدان، ضمن بیان جایگاه علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران و همدان به اهمیت و تأثیرگذاری این رشته در سطح دنیا اشاره نمودند.
وی در این رابطه افزود: افراد تأثیرگذاری در سطح دنیا حضور داشتند که تمام این افراد وامدار این رشته و علم هستند. وی همچنین، ضمن بیان نقش مهم کتابداران در فعالیت‌هایی نظیر نمایه‌سازی گوگل، چکیده‌نویسی و … به وجود حوزه کتابداری در دانشگاه‌های معتبر تهران، فردوسی، خوارزمی، شهید بهشتی، چمران اهواز، اصفهان، بوعلی همدان و دانشگاه امام رضا (ع) اشاره کرد. ایشان همچنین با یادآوری درگذشت شادروان دکتر عباس حری، از حضار خواست تا برای شادی روح این استاد بزرگوار برخیزند و فاتحه‌ای نثار روح ایشان نمایند.
پس از ایشان، خانم دکتر عاطفه زارعی با تقدیر و تشکر از هیئت‌علمی و جناب آقای استعدادی، دانشجویان و افراد ارائه‌دهنده مقاله خاطر نشان کرد: علت اصلی برگزاری این همایش پاسخ به پرسشی بوده که در ذهن دانشجویان مطرح شده است. این پرسش را می توان در قالب این عبارت بیان کرد: با توجه به تغییر عنوان رشته، آیا ماهیت حرفه هم تغییر یافته است و یا در جهت رشد و تکامل گام برمی‌دارد یا خیر. براین اساس تصمیم گرفته شد این همایش برگزار گردد. وی اشاره کرد که زمزمه هایی وجود داشت که نام کتابداری و اطلاع‌رسانی در سال 1383 نام‌های مختلفی تغییر پیدا کرده و این تغییرات شگرف در بستر زمان ادامه یافته است. این تأثیر ها باعث تغییر در حرفه نیز شده و همین نیاز باعث شد که این همایش برگزار شود.
در این همایش، جناب آقای استعدادی مدیر کل اداره کتابخانه‌های عمومی استان همدان اظهار داشت: اداره کتابخانه‌های عمومی نهادی ارزشمند و مهمی است و با همکاری اعضای انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی و با حضور کتابداران فعال و فداکار می‌توان اهداف متعالی کتابخانه عمومی و تخصصی را فراهم نمود و باید با همکاری آن‌ها مخاطب شناسی کرده و مخاطبان را درک نماییم. در ادامه پنل کاربری نخست با حضور خانم دکتر عاطفه زارعی، جناب آقای دکتر سید علی‌اکبر فامیل روحانی مقالات پذیرفته‌شده در قالب سخنرانی به ترتیب زیر اجرا شد. خلاصه ای از مقاله های ارائه شده به شرح زیر ارائه می گردد:
1) نقش و تأثیر فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی بر کارآفرینی و بازار کار رشته‌ی علم نویسندگان: محمدمینایی فر ، الهام احمدي، زهرا حیدری پناه
عصر حاضر که دوره پیشرفت سرسام‌آور فناوری، خصوصاً ً فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی است، تحولات عظیمی در فعالیت‌های افراد ایجاد کرده است. بنابراین، کارآفرینان علم اطلاعات و دانش شناسی بایستی با توجه به پیشرفت‌های شگرف فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی شرایط عصر اطلاعات را بشناسند و با کارآفرینی خود ملزومات این عصر را بیابند و با روش‌ها و شیوه‌های خاص خود و با توجه به رشته‌ی خود آن را ایجاد کنند. موفقیت در یافتن یک شغل مناسب به عوامل مختلفی چون تعداد دانش‌آموختگان جویای کار، نیاز جامعه و مهارت دانش‌آموختگان در پاسخ به این نیاز جامعه، رونق اقتصادی جامعه، و تعداد و تنوع فرصت‌های شغلی موجود بستگی دارد. بر این اساس در مقاله‌ی حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای به بررسی تأثیر فناوری‌های نوین بر کارآفرینی، فناوری اطلاعات و ارتباطات در کتابخانه‌ها، تأثیر فناوری‌های نوین بر رشته‌ی علم اطلاعات و دانش شناسی، نقش و تأثیر فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی در بازار کار رشته علم اطلاعات و دانش شناسی پرداخته می‌شود. هدف این پژوهش بررسی نقش و تأثیر فناوری‌های نوین بر کارآفرینی و بازار کار رشته‌ی علم اطلاعات و دانش شناسی بیان شد. نتیجه این پژوهش نشان داد، تغییرات و تحولات سریع فناوری اطلاعات محیط کتابخانه و خود کتابداران و حرفه آنان را تحت تأثیر شدید خود قرار داده است و تحولات شگرفی در آن‌ها به وجود آورده است. فناوری‌های نوین و به‌کارگیری آن در امور کتابخانه گشایشی در کار کتابداران به شمار می‌آید و کتابداران دریافته اند که برای بهره‌گیری بهتر از این فناوری‌ها به آموزش‌های جدیدی نیاز دارند که باید دانش فنی این فناوری‌ها را با تخصص رشته خود در آمیزند و در محیط و عصر جدید به رسالت خویش در کتابخانه‌ها بپردازند.
2) علم اطلاعات و دانش شناسی: از تغییر نام تا تغییر بازار کار (اشتغال، درآمدزایی) نویسندگان صابر صدقی، هدیه تأملی
بر اساس بررسی اعلام نیاز و تحلیل نوع مهارت‌های شغلی مورد نیاز کتابخانه‌ها و سایر مراکز اطلاع‌رسانی، سازمان‌ها، مؤسسات و شرکت‌های مختلف باهدف کلی بررسی شیوه‌های مختلف مدیریت دانش صورت گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی رابطه تغییر نام رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی با تغییر بازار کار (اشتغال، درآمدزایی، کارآفرینی) است. یافته‌های حاصل از بررسی بعد اشتغال و درآمدزایی نشان می‌دهد که امروزه در حالت کلی تنوع پست‌های کتابداران بسیار بیشتر از گذشته است. نتایج پژوهش همچنین نشان داد بازار کار رشته پس از تغییر نام از نظر، اشتغال، درآمدزایی و کارآفرینی در سطح مطلوبتری قرار خواهد گرفت. همین طور آزمون‌های آماری فرضیه‌ها نشان داد که ساختار سازمانی در بازار کار رشته کتابداری در سطح مطلوبی قرار ندارد؛ اما جو سازمانی، فرهنگ‌سازمانی نوآور و قابلیت‌های نیروی انسانی در سطح مطلوبی قرار دارد. به طور کلی می‌توان گفت، نتایج حاصل بیانگر آن است که تغییر نام رشته “کتابداری و اطلاع‌رسانی” به رشته “علم اطلاعات و دانش شناسی” با متغیرهای اشتغال، درآمدزایی و کارآفرینی رابطه همبستگی مثبت معناداری دارد. تغییر نام رشته “کتابداری و اطلاع‌رسانی” به “علم اطلاعات و دانش شناسی” زمینه‌ساز افزایش فرصت‌های شغلی در آینده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، فرصت‌های شغلی متنوعی در اختیار دانش‌آموختگان کتابداری قرار می‌گیرد و گسترش فناوری‌های نوین در کنار تغییر نام رشته فرصت‌های تازه‌ای ایجاد می‌کند. پست‌های فراوانی با عناوین جدید و وظایفی متنوع تعریف می‌شود که خود نویدبخش گسترش فرصت‌های شغلی است. البته با معرفی پست‌های جدید، مشاغل معمول کتابداران حذف نمی‌شود
3) فرصت‌های شغلی پیش روی کتابداران در ایران: با نگاهی به اشتغال و کارآفرینی نویسندگان حسین اصغر نژاد و ثریا فضل الهی
هدف این پژوهش بررسی وضعیت اشتغال و کارآفرینی در ایران بوده است. این مطالعه ضمن بررسی مسائل و مشکلات اشتغال کتابداران و معرفی اجمالی پست‌ها و مشاغل سنتی و رایج این رشته رهنمودهایی در جهت کارآفرینی و ایجاد شغل بر اساس توانایی‌های بالقوه و بالفعل کتابداران ارائه کرده و زمینه‌های شغلی مرتبط و نیمه مرتبط با رشته علم اطلاعات و دانش شناسی را که مناسب مهارت‌های کسب‌شده کتابداران است، معرفی شده است. نتایج این پژوهش نشان داد عواملی همچون سیاست‌های غلط دولتی در استخدام کتابداران و اهمیت ندادن به حرفه علم اطلاعات و بیکاری مفرط کتابداران، نبود آموزش هدفمند و کاربردی در این حرفه، فقدان انگیزه‌های شغلی قوی در نزد دانش‌آموختگان این رشته … از جمله چالش‌ها و تهدیدهای عمده حرفه علم اطلاعات و دانش شناسی بر شمرده شده است. در کنار آن راهکارهایی در زمینه ایجاد مهارت‌ها و توانایی شغلی کتابداران از جمله ارتقاء دانش تخصصی کتابداری، مهارت‌های رایانه‌ای عمومی و تخصصی، تسلط بر حداقل یک زبان خارجی، توانایی کار گروهی و برخورداری از روحیه همکاری، توانایی برقراری ارتباطات فردی، توانایی در مطالعه مستقل، آمادگی برای توسعه دانش شخصی، نظم و انعطاف‌پذیری، و انتخاب مشاغل مرتبط با حرفه علم اطلاعات و دانش شناسی پیشنهاد شده است.
پس از پذیرایی و خوشامدگویی به مهمانان پنل علمی بعدی با حضور دکتر اسفندیاری مقدم، دکتر معصومی، دکتر وکیلی تشکیل شد.
4) کتابداري و اطلاع‌رسانی داخل پرانتز علم اطلاعات و دانش شناسی نویسندگان حسن بهزادی، عطیه باغستانی تجلی
هدف از انجام اين تحقيق بررسي ديدگاه جامعه حرفه¬اي رشته از تغييرات صورت گرفته در رشته بوده است. جامعه پژوهش شامل دو گروه اصلي است: (1) دانشجويان رشته و (2) شاغلين رشته در شهر مشهد بود. يافته¬هاي پژوهش نشان داد که نزديک به 90 درصد از پاسخگويان تغيير نام رشته را مبتني بر رويکردهاي علمي و حرفه‌ای و گسترش بازار کار ميدانستند. همچنين بيش از 80 درصد معتقد بودند که تغيير محتواي رشته ضروري است. بيش از 70 درصد نيز به اين مطلب اشاره کردند در صورت اشتغال، هنوز تمايل دارند تا با عنوان “کتابدار” يا “اطلاع‌رسان” شناخته شوند. همچنين يافته ديگر پژوهش نشان داد که هنوز جمع کثيري از افراد خواهان ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر، قصد دارند در رشتهاي غير از “علم اطلاعات و دانش شناسی”، به تحصيل بپردازند. نتايج پژوهش همچنین نشان داد تغيير عنوان رشته بدون تغيير محتوا، فاقد کار آیی لازم است و بايد اين تغيير در ساير جنبه هاي رشته همانند بازار کار، توانمنديها و … نيز ايجاد شود.
5) خشنودي شغلي و تأثیر آن بر بازدهي كار كتابداران نویسندگان زهرا اكبري، احمد شعباني
كتابداري يكي از مشاغل است كه توجه به رضایت شغلی كتابداران، می‌تواند در پیشبرد اهداف ملی، بهره‌وری و خدمات‌رسانی به جامعه نقش مهمی داشته باشد. هیچ تردیدی نیست که رضایت شغلی افراد در سازمان‌ها اهمیت زیادی دارد. ضرورت توجه به خشنودی شغلی، منطقی دارد و آن هم این است که 65 درصد عمر مفید انسان‌ها در محیط کار سپری می‌شود.مقصود از رضایت شغلی، نگرش کلی كتابدار درباره شغل در کتابخانه است؛ كتابداري که رضایت شغلی وی در سطحی بالاست نگرشی مثبت دارد، و برعکس كتابداري که از کار خود ناراضی است، نگرش منفی نسبت به شغل خود دارد. یافته‌ها نشان داد که رضایت شغلی اهمیت گسترده‌ای دارد زیرا بر جنبه‌های مختلف زندگی کتابداران از جمله سلامت تأثیر بسزایی دارد. در همین راستا خشنودی بالا سبب افزایش بازدهی کتابداران و مانع غیبت از کار و ترک شغل در وی شده و بر سودمندی کار کتابداران تأثیر بسزایی دارد.
6) نقش متخصصین علم اطلاعات و دانش شناسی به عنوان مشاور اطلاعاتی در محیط کسب‌وکار نویسندگان فرزانه شاه زیدی، دکتر ابراهیم افشار زنجانی، آرش شاهین
دسترسي به اطلاعات براي تصمیم‌گیری در رشد و توسعه کسب‌وکار به ويژه در عرصه بین‌المللی نقش بسیار مهمی دارد. کشورهاي در حال توسعه (همچون ايران) براي توسعه نيازمند حضور مؤثر در بازارهاي جهاني هستند. در پژوهش حاضر به بررسي نقش متخصصان علم اطلاعات به عنوان مشاوره اطلاعاتي در صنعت ساخت و توليد ايران به عنوان نمونه‌ای از محيط کسب‌وکار پرداخته شده است. جامعه پژوهش شرکت‌های صنعت ساخت و توليد واقع در شهرک علمي تحقيقاتي اصفهان و چند شرکت در صنعت ساخت و توليد خارج از شهرک جهت تطابق با بازار واقعي بود. یافته‌های این پژوهش نشان داد، مشاوره اطلاعاتي به شکلي که در متون معرفي شده است، در ايران وجود ندارد بلکه بيشتر به صورت غيررسمي وجود دارد. شرکت‌ها از مشاور انتظار دارند علاوه بر تأمين اطلاعات علمي و رسمي، اطلاعات تجاري و غیررسمی نيز فراهم کند. يکي از ویژگی‌های مهم مشاورين مورد پسند شرکت‌ها، داشتن تجربه بازاري دانش و تخصص؛ در دسترس بودن و همکاري نزديک؛ ارتباطات زياد؛ و مورد اعتماد است.
پس از اقامه نماز ظهر و صرف نهار در خاتمه جلسه از شرکت‌کنندگان در همایش و اعضای انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی شاخه همدان و اعضای انجمن علمی-دانشجویی دانشگاه آزاد تقدیر و شرکت‌کنندگان برای ارائه مقالات در قالب سخنرانی و پوستر تبه عمل آمد و لوح تقدیری به رسم یادبود اهدا گردید.
گزارش: عطیه باغستانی تجلی
