کتابداری و اطلاع رسانی داخل پرانتز علم اطلاعات و دانش­‎شناسی

کتابداری و اطلاع رسانی داخل پرانتز علم اطلاعات و دانش­‎شناسی

چکیده

هدف: هدف از انجام این تحقیق بررسی دیدگاه جامعه حرفه‌ای رشته از تغییرات صورت گرفته در رشته است.

روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی – توصیفی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل دو گروه اصلی است: (۱) دانشجویان رشته و (۲) شاغلین رشته در شهر مشهد. روش نمونه‌گیری در دسترس در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت و بر این مبنا، پرسشنامه در دانشگاه‎های شهر مشهد که رشته در آنجا وجود داشت و همچنین کتابخانه‎های عمومی، دانشگاهی و تخصصی شهر مشهد توزیع گردید که تعداد ۱۱۷ پرسشنامه گردآوری گردید.

یافته­‎ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که نزدیک به ۹۰ درصد از پاسخگویان تغییر نام رشته را مبتنی بر رویکردهای علمی و حرفه‌ای و گسترش بازار کار می‌دانستند. همچنین بیش از ۸۰ درصد معتقد بودند که تغییر محتوای رشته ضروری است. بیش از ۷۰ درصد نیز به این مطلب اشاره نمودند که در صورت اشتغال، هنوز تمایل دارند تا با عنوان “کتابدار” یا “اطلاع‌رسان” شناخته شوند. همچنین یافته دیگر پژوهش نشان داد که هنوز جمع کثیری از افراد خواهان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر، قصد دارند در رشته‌ای غیر از “علم اطلاعات و دانش شناسی”، به تحصیل بپردازند.

نتایج: نتایج پژوهش نشان داد که تغییر عنوان رشته بدون تغییر محتوا، فاقد کارایی لازم است و باید این تغییر در سایر جنبه‌های رشته همانند بازار کار، توانمندی‎ها و … نیز ایجاد شود

واژگان کلیدی: علم اطلاعات و دانش شناسی، کتابداری و اطلاع‌رسانی، تغییر نام، رشته

مقدمه و بیان مسیله

از ابتدای شکل‌گیری کتابخانه‌ها اعم از کتابخانه‎های الواح گلی و طومارهای پاپیروس و کتاب‌های پوستی و سپس کتابخانه‎های مجموعه‎‎های نسخ خطی و چاپی و تا اواخر قرن نوزدهم، کتابدار حافظ و نگاهبان کتاب‌ها محسوب می­‎شد. هر چند از ابتدا اغلب افراد بانفوذ و صاحب منصب در این کتابخانه‌ها مشغول به کار بودند لیکن هیچ‌گاه به آن به عنوان یک حرفه یا علم مثل حرفه و علم طبابت و کیمیاگری توجه نمی‎‎شد. از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با توجه به گسترش آموزش و حرکت‌های اجتماعی در زمینه‎های مختلف کتابخانه و کتابداری دچار تحول گشت و به تدریج راه خود را به منزله یک علم هموار کرد. در این تغییر و تحول یا ایجاد آموزش‎های رسمی در مدارس عالی و دانشگاه‎ها و شکل‎گیری انجمن‎های علمی و حرفه‌ای به تدریج جایگاه واقعی این رشته شکل گرفت (مزینانی، ۱۳۸۶، ص. ۷۶). اما این حوزه از علوم اجتماعی تاکنون با چندین عنوان معرفی شده است. کتابشناسی، کتابداری، ‌علم کتابداری، کومانتاسیون (دبیزش)، بازیابی اطلاعات و بالاخره علم اطلاع رسانی، برخی از اسامی‎ای هستند که برای این رشته مورد استفاده قرار گرفته است.

با وجود اسامی متنوع و متعدد موجود، در وضعیت فعلی مبنای تعریف این رشته از شروع کار کتابخانه است و از نقطه نامطلوبی آغاز شده است. به این معنی که کتابداری نوین از مغرب زمین آغاز شده است و تعریف آن بر اثر فزونی گرفتن حجم کتاب و اسناد در کتابخانه‎ها که بعداً به انفجار اطلاعات تعبیر شد، نشأت گرفته است. به دیگر سخن کتابداری و اطلاع رسانی جدید مخلوق کتابخانه است در حالی که نظر به پیشنهادی جدید، تفکر کتابداری و اطلاع رسانی را ناشی از نیاز فطری انسان به بازیابی اطلاعات برای توسعه و پیشرفت در همه­ی ابعاد زندگی می‎داند (فدایی، ۱۳۸۸، ص.۲۱). کتابداری و اطلاع رسانی نسبت به دو دهه اخیر تغییرات گسترده‎ای در فعالیت‎ها، برگزاری کارگاه‎ها همایش‎ها داشته است که به هیچ وجه، نام کتابداری و اطلاع‎رسانی گویای تلاش‎ها و فعالیت‎ها در این زمینه نیست. با توجه به گستردگی ارتباط کتابداران با گروه‎های مختلف و رشته‎های علمی گوناگون و تجسس در پی یافتن منابع اطلاعاتی، کتابداران را به دانش شناسانی ماهر تبدیل کرده است.

با توجه به این تغییرات اما هنوز دانشجویان رشته کتابداری و اطلاع رسانی با شروع تحصیل در این رشته در ابتدا از مفهوم رشته کتابداری و اطلاع رسانی و کارکردهای آن دچار سردرگمی می‎شدند و حتی تا پایان تحصیل مناسبت این نام را با کارکردهای رشته و دامنه این علم نمی‎دانستند و اگر کسی از آنها می پرسید” کتابداری چیست؟ با توجه به عدم همخوانی نام با فعالیت‎های رشته در پاسخ با شکست روبه رو می‎شدند، حتی کتابداران شاغل با توجه به کاردکردهای مهمی که در طول دوره‎ی کاری خود انجام می‎دهند از این نام چهره خوشایندی نداشتند. بر اساس تقاضای جامعه کتابداری و تلاش‌های دانشکده‌های کتابدرای و اطلاع رسانی ایران در تاریخ ۲۸ / ۰۶ / ۱۳۹۱ عنوانی برگزیده شد، که بیانگر ماهیت جدیدی است که رشته کتابداری و اطلاع رسانی در آن فعالیت می‎کند و سرانجام نام “علم اطلاعات و دانش شناسی” جایگزین رشته کتابداری و اطلاع رسانی شد.

حال با گذشت بیش از یکسال از این تغییر نام، مشاهدات نشان می‎دهد که هنوز بسیاری از حرفه‎مندان و دانشجویان خود را با عنوان “کتابدار” می شناسند و این تغییر نام نتوانسته است، آنان را به صورت کامل راضی نماید. بنابراین این پژوهش به دنبال یافتن این مسأله اساسی است که آیا تغییر نام رشته توانسته است سبب رضایت جامعه­ی کتابداری در بعد فردی گردد؟

 پیشینه پژوهش:

هر چند جامعه کتابداری و اطلاع رسانی از سالها قبل نیاز به تغییر نام رشته را احساس می‎نمود، اما این نیاز در قالب پژوهش‎های منسجم تنها در سال‎های اخیر صورت گرفته است. نخستین اشاره به ضرورت تغییر نام رشته را می‎توان به هوشنگ ابرامی نسبت داد. وی در کتاب “شناختی از دانش­شناسی” نام کتابداری اطلاع رسانی را برای رشته مبهم و نامفهوم معرفی کرده است و از همین روی در کتاب خود از واژه “دانش شناسی” صحبت کرده است. همچنین می­توان پژوهش سعادت (۱۳۷۷) دانشجوی دوره‎ی کارشناسی دانشگاه فردوسی را که با یک نظرسنجی محدود در میان ۸۰ نفر از دانشجویان کتابداری این دانشگاه انجام گرفت را نخستین پژوهش و نظرسنجی علمی در این رابطه محسوب نمود. وی در این پژوهش توصیفی دریافت که حدود ۸۹ درصد از دانشجویان نام کتابداری و اطلاع­رسانی را مناسب رشته نمی‎دانند و خواهان تغییر نام رشته هستند. با رویکردی متفاوت، دیانی (۱۳۸۱) نظر دانشجویان رشته کتابداری دانشگاه فردوسی درباره این رشته، میزان آشنایی آنان با رشته در هنگام انتخاب رشته، و عملکرد تحصیلی آنان را مورد مطالعه قرار داد. یافته­های این پژوهش نشان‎دهنده‎ی نبودِ شناخت و علاقه در دانشجویان در ابتدای دوره، علاقه‌مندی تدریجی آنان در طول دوره، رضایت بیشتر آنان از دروس تخصصی، کمبود امکانات عملی کار با رایانه، نگرانی دانشجویان از ضعف در زبان انگلیسی، ضرورت معرفی رشته به داوطلبان قبل از ورود به دانشگاه، و … داشت.

در پژوهشی مقایسه‎ای، بیگدلی و آبام (۱۳۸۲) در پژوهشی به بررسی عوامل موثر در انتخاب رشته تحصیلی و تغییر نگرش دانشجویان کتابداری و روانشناسی بالینی در دانشگاه شهید چمران اهواز پرداختند. آن بخش از یافته­های پژوهش که در مورد دانشجویان رشته کتابداری بود نشان داد که اکثریت دانشجویان کتابداری، رشته تحصیلی خود را بدون شناخت درست و علاقه واقعی انتخاب کرده‌اند. همچنین دانشجویان کتابداری از محتوا و سرفصل بسیاری از دروس خود ناراضی هستند و آن‌ها را غیر‌روزآمد و نامناسب می‌دانند. در مقاله‎ای نظری، تحت عنوان “کتابداری و اطلاع رسانی: درجستجوی هویتی نو”، فدایی عراقی (۱۳۸۶) کتابداری را نام مناسبی برای این رشته نمی­داند و پیشنهاد می‎کند که نام رشته کتابداری به «دانش شناسی و اطلاع رسانی» تغییر یابد. دو سال (۱۳۸۸) وی در مقاله­ای دیگر، نام‎های علم بازیابی اطلاعات و دانش علوم بازیابی و اشاعه اطلاعات و دانش مدیریت بازیابی اطلاعات و دانش علم و فنون بازیابی اطلاعات و دانش را به‎جای کتابداری و اطلاع رسانی پیشنهاد می‎کند و از این میان نام علوم بازیابی و اشاعه اطلاعات و دانش را به جهت اینکه به طور دقیق مبین وظیفه اصلی این رشته است موجه‎تر می‎داند.

در پژوهشی دیگر، ترکیان تبار (۱۳۸۶) به بررسی عوامل موثر به گرایش دانشجویان دانشگاه آزاد به رشته کتابداری و اطلاع رسانی و اثرات ناشی از تغییر نام این رشته بر تغییر نگرش دانشجویان پرداخت. یافته­ها نشان داد که ۱/۷۳ درصد از دانشجویان خواهان تغییر نام رشته کتابداری و اطلاع رسانی هستند و خواهان عنوانی جذاب و متناسب با عصر فن‎آوری اطلاعات بودند. یافته اصلی پژوهش ساروخانی (۱۳۸۸) نیز این بود که جامعه پژوهش دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تربیت معلم تهران‎ تغییر نام رشته را خواستار بودند. در همان سال (۱۳۸۸) در نظرسنجی اینترنتی که از طریق گروه بحث الکترونیکی درباره ۳ نام پیشنهادی “مدیریت اطلاعات و علوم کتابداری”، “علم اطلاعات و کتابداری” و “علوم کتابداری و مدیریت اطلاعات” صورت گرفت انجام شد، نشان داد که حدود ۸۰ درصد عنوان “مدیریت اطلاعات و علوم کتابداری” را مناسب می‎دانستند. همچنین، داورپناه، فتاحی و خسروی (۱۳۸۸) در پژوهش خود از جامعه علمی رشته، درباره تغییر نام نظرخواهی کردند که با موافقت ۸۴ درصدی جامعه و همچنین تأکید بر تغییرات جدی در محتوای برنامه‌های آموزشی همراه بود. حسن‌زاده و غیوری (۱۳۸۹) نیز در پژوهش خود دیدگاه جامعه تخصصی رشته درباره تغییر در عنوان، محتوا و آموزش رشته را مورد بررسی قرار دادند که نشانگر اهمیت و اولویت بیشتر تغییر در نام بود. در آخرین پژوهش صورت گرفته در مورد تغییر نام رشته، آتش‌پور، سلیمان‌زاده نجفی و ملک احمدی (۱۳۹۰) با بررسی دانشگاه‌های سه قاره اروپا، آمریکا و استرالیا، دریافتند که رایج‌ترین نام در این دانشگاه­ها، علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی با حدود ۳۰ درصد است؛ به همین دلیل نیز پیشنهاد نمودند که مناسب‌تر است نام این رشته در ایران نیز مانند سایر دانشگاه‌های جهان «علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی» باشد.

پس از تغییر نام رشته، فتاحی (۱۳۹۱) در مقاله­ای کوتاه به ضمن مرور پیشینه تغییر نام رشته به این مساله اساسی اشاره می­کنند که اعضای هییت علمی، دانشجویان و شاغلان رشته باید پویا بوده آماده تغییر به لحاظ برنامه­های درسی و محتوای آنها، تعامل با سایر رشته­ها، همایشهای تخصصی، تألیف کتاب، مقالات تخصصی و … باشند. با بررسی مرور نوشتار می­توان دریافت موج پژوهش در مورد تغییر نام رشته با ۵ یا ۶ سال اخیر بازمی­گردد. غالب پژوهش­ها در یک نقطه دارای اشتراک هستند و آن هم تمایل جامعه مورد بررسی به تغییر است، تغییر در عنوان رشته یا برنامه‎های درسی. به طور کلی، پژوهش‎های صورت گرفته، بیشتر در پی زمینه­سازی برای تغییر نام رشته بوده­اند؛ تا بدین وسیله رشته برای مخاطبان جذاب نموده و نیز مقبولیت اجتماعی آن را افزایش دهند.

از سوی دیگر، پژوهشی در خصوص نتایج تغییر نام رشته توسط محقق یافت نشد. نتایجی که می‎تواند در ابعاد، فردی، آموزشی، فرهنگی و کارکردی وجود داشته باشد؛ اگر چه برخی از این ابعاد نیازمند تغییر است مثلاً بعد آموزشی و محتوایی، اما سایر ابعاد قابل بررسی است. بنابراین با گذشت بیش از یکسال از این تغییر ضرورت انجام پژوهشی در این خصوص احساس می‎شود. پژوهش‎های صورت گرفته بیشتر به صورت پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه صورت گرفته و جامعه پژوهش نیز از این سه گروه خارج نیست: دانشجویان، اساتید و شاغلین رشته. از این رو می‎توان پرسشنامه را بهترین ابزار برای این نوع از پژوهش دانست.

اهداف پژوهش

این پژوهش برای رسیدن به این اهداف انجام شده است:

۱.     بررسی دیدگاه جامعه کتابداری مشهد در مورد تغییر نام رشته؛

۲.     آگاهی از دیدگاه جامعه کتابداری مشهد در مورد بعد کارکردی تغییر نام رشته؛

۳.     بررسی دیدگاه پاسخگویان در مورد تغییر محتوای رشته متناسب با تغییر نام رشته؛

۴.     شناسایی عنوانی حرفه­ای جامعه پاسخگو پس از تغییر نام رشته؛

سوال‎های پژوهش

سوال‎هایی که زمینه­‎ساز پژوهش حاضر گردیدند و تلاش شده است تا در این پژوهش، به آنها پاسخ داده شود، عبارتند از:

۱.     آیا تغییر نام رشته توانسته است سبب رضایت جامعه­ی کتابداری در بعد فردی گردد؟

۲.     آیا پس از تغییر نام رشته ضرورت تغییر محتوا نیز وجود دارد؟

۳.     پاسخگویان خود را با چه عنوانی بیشتر می­شناسند؟

۴.     آیا پس از تغییر نام رشته، تمایل دانشجویان به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رشته نیز افزایش یافته است؟

روش پژوهش

این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی – توصیفی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل دو گروه اصلی است: (۱) دانشجویان رشته و (۲) شاغلین رشته در شهر مشهد. روش نمونه‎گیری در دسترس در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت و بر این مبنا پرسشنامه در دانشگاه­هایی شهر مشهد که رشته در آنجا وجود داشت و همچنین کتابخانه‎های عمومی، دانشگاهی و تخصصی شهر مشهد توزیع گردید که تعداد ۱۱۶ پرسشنامه گردآوری گردید. داده‎های مورد نیاز پژوهش با استفاده از پرسشنامه گردآوری شد. این پرسشنامه با توجه به در نظر گرفتن انواع متغیرهای موثر در تغییر نام رشته تدوین شد. به منظور تعیین روایی پرسشنامه از نظرات اساتید رشته علم اطلاعات و دانش­شناسی استفاده شد و تعیین پایایی نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که نمره ۹۳۷/ به‎دست آمد. همچنین از نرم افزار آماری SPSS برای استخراج یافته‎های توصیفی و استنباطی استفاده شد.

یافته­‎های پژوهش

سوال اول پژوهش: آیا تغییر نام رشته توانسته است سبب رضایت جامعه‎ی کتابداری در بعد فردی گردد؟

در پرسشنامه پژوهش، ۸ سوال در مورد تغییراتی که پس از عوض شدن نام رشته در بعد فردی آنها صورت گرفته است، پرسیده شد که پاسخگویان نظر خود را در قالب طیف لیکرت از “کاملاً موافقم” تا “کاملاً مخالفم” مشخص نمودند. گویه‎های همانند: امیدواری بیشتر به آینده، احساس تعهد بیشتر، تمایل به تحصیل در همین رشته، احساس برتری نسبت به رشته‎های همسان، صراحت بیشتر در بیان عنوان رشته و …. یافته­های پژوهش نشان داد که میانگین نظرات جامعه پاسخگو برابر با ۱۹۵/۳ است که می‎توان گفت که میزان رضایت جامعه کتابداری از بعد فردی تغییر نام رشته اندکی از حد متوسط (۳) بالاتر است. به منظور بررسی اینکه آیا این رضایت در حد معناداری از حد متوسط بالاتر است یا خیر از آزمون T-Test تک نمونه‎ای استفاده شد که نتایج این آزمون در جدول شماره ۱ آمده است.

 جدول ۱. نتایج آزمون T-Test به منظور بررسی میانگین نظارت پاسخگویان در بعد فردی تغییر نام رشته

 بر اساس آزمون T-Test و نتایج ارایه شده در جدول ۱ مقدار آماره t برابر با ۹۵۵/۱ و مقدار سطح معنی داری برابر با ۰۵۳/۰ که از سطح آلفای ما یعنی ۰۵/۰ بیشتر است؛ بنابراین با اطمینان ۹۵ درصد می­توان گفت که میزان رضایت جامعه کتابداری از بعد فردی تغییر نام رشته متوسط است.

سوال دوم پژوهش: آیا پس از تغییر نام رشته، ضرورت تغییر محتوا نیز وجود دارد؟

قبل از تغییر نام رشته برخی از افراد تنها خواستار تغییر نام رشته بودند و به تغییر محتوا چندان تمایلی نداشتند. از پاسخگویان پرسیده شد که شما تغییر عنوان، محتوا یا هر دو را تا چه میزان ضروری می‎دانید؟ یافته‎های مربوط به این سوال در جدول شماره ۳ آورده شده است.

جدول ۲. شاخص های آماری نظرات پاسخگویان در مورد تغییر عنوان و محتوا

یافته‎های جدول شماره ۲بیانگر این مطلب است که بیش از ۸۰ درصد پاسخگویان به نوعی به تغییر محتوای رشته اعتقاد داشتند.

سوال سوم پژوهش: پاسخگویان خود را با چه عنوانی بیشتر می‌شناسند؟

از جامعه مورد بررسی خواسته شد تا مشخص نمایند که اگر از شما سوال شود: شغلتان چیست یا بعد از فارغ التحصیلی چه خطاب می شوید چه جوابی خواهید داشت؟ پاسخهای داده شده به این پرسش در جدول شماره ۳ آورده شده است.

                 جدول ۳. شاخص‎های آماری نظرات پاسخگویان در مورد عنوان شغلی یا تحصیلی                                     

همانگونه که از اطلاعات جدول شماره ۳ مشخص است هنوز بیش از نیمی از افراد خود را با نام کتابدار می‎شناسند و ۲۰ درصد نیز خود را با نام اطلاع رسانی. به عبارتی هنوز بیش از ۷۰ درصد افراد خود را با مشتقات نام قبلی رشته می‎شناسند.

سوال چهارم پژوهش: آیا پس از تغییر نام رشته، تمایل دانشجویان به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رشته نیز افزایش یافته است؟

از جامعه مورد آزمون سوال شد که اگر قصد ادامه تحصیل را داشته باشید، آیا در هیمن رشته ادمه تحصیل می‎دهید یا در رشته‎هایی غیر از این رشته به تحصیل خواهید پرداخت؟ که یافته‎های مربوط به این سوال در جدول ۴ ارایه شده است.

 جدول ۴. شاخص‎های آماری نظرات پاسخگویان در مورد ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر                     

یافته‎‎های جدول شماره ۴ نشان می­دهد که بیش از ۶۰ درصد پاسخ دهندگان تمایل دارند تا در رشته‏ای غیر از رشته علم اطلاعات و دانش شناسی ادامه تحصیل دهند.

بحث و نتیجه گیری:

هدف اصلی از پژوهش حاضر بررسی دیدگاه جامعه تخصصی رشته در مورد تغییر صورت گرفته در نام رشته بود. یافته‎های پژوهش نشان داد که میزان رضایت جامعه کتابداری از بعد فردی تغییر نام رشته اندکی از حد متوسط (۳) بالاتر است و آزمون آماری نیز این مسأله را مورد تأیید قرار داد (جدول ۱). شاید بتوان دلیل این میزان رضایت اندک را در این دانست که هنوز مدت زمان زیادی از تغییر نام رشته نگذشته است و جامعه هنوز این رشته را با رویکردهای قبلی رشته و حتی با نام قبلی رشته می‎شناسد. همچنین عدم تغییر در وضعیت کاری، و تحصیلی شاغلین و دانشجویان نیز می‎تواند زمینه‎ساز رضایت اندک از این تغییر باشد چرا که معمولاً انتظار می ­رود این تغییر بتواند، تغییرات بنیانی‎تری را به دنبال داشته باشد. یا به عبارتی هنوز تغییر نام رشته نتوانسته است احساس علاقه و پیامدهای مثبت فردی را برای افراد به ارمغان آورد.

همچنین مشخص گردید که بیش از ۸۰ درصد معقتد بودند که تغییر محتوای رشته ضروری است (جدول ۲). بسیاری از مرتبطین رشته از کارکردهای نوین رشته آگاهی کامل دارند اما این کارکردها با محتوا و سرفصلهای کنونی رشته تطابق ندارد به عبارتی تنها عوض کردن ظرف کافی نیست بلکه باید محتوای ظرف تغییر کند؛ چرا که آراستن ظرف تغییری در مزه محتوای آن ایجاد نمی‎کند. یکی از مهم­تیرن دلایل تغییر نام رشته نیز این بود که عنوان قبلی کارکرد رشته را بیان نمی‎کرد چرا که پژوهش بیگدلی و آبام (۱۳۸۲) نشان داد که حتی در ده سال قبل، دانشجویان کتابداری از محتوا و سرفصل بسیاری از دروس خود ناراضی هستند و آن‌ها را غیر‌روزآمد و نامناسب می‌دانند. در پژوهش داورپناه، فتاحی و خسروی (۱۳۸۸) نیز تأکید بر تغییرات جدی در محتوای برنامه‌های آموزشی بود. پژوهش­های ترکیان تبار (۱۳۸۶) و ساروخانی (۱۳۸۸) نیز با یافته پژوهش حاضر همخوانی داشت؛ هرچند در پژوهش حسن‌زاده و غیوری (۱۳۸۹) اهمیت و اولویت بیشتر تغییر در نام بود تا در تغییر محتوا. فتاحی (۱۳۹۱) نیز به این مساله اساسی اشاره می‎کند که اعضای هییت علمی، دانشجویان و شاغلان رشته باید پویا بوده آماده تغییر به لحاظ برنامه­های درسی و محتوای آنها، تعامل با سایر رشته­ها، همایشهای تخصصی، تألیف کتاب، مقالات تخصصی و … باشند.

یافته دیگر پژوهش نشان داد که هنوز بیش از ۷۰ درصد افراد خود را با مشتقات نام قبلی رشته یعنی کتابدار یا اطلاع‎رسان می‎شناسند. شاید بتوان دلیل این یافته را در این مطلب دانست که عنوان جدید رشته قابلیت اطلاق به عنوان اسم فاعلی را نداشته باشد. به عبارتی علم اطلاعات و دانش­شناس را نمی­توان به صورت فاعل بیان نمود تنها می­توان بخش آخر آن یعنی دانش شناسی را به صورت ” دانش­شناس” بیان داشت که این جز هم به دلیل نو بودن و داشتن بار معنایی و نیاز به توضیح کمتر از سوی جامعه مورد استفاده قرار گرفته است. نکته دیگر این است که معمولاً تغییر یک عنوان به زمان نیاز دارد که این مسأله شاید به مرور زمان مرتفع گردد. همچنین می­توان عدم تغییر در کارکردهای رشته را نیز هنوز به عنوان یکی از علتها دانست چرا که هنوز کارکرد عمده رشته در ارتباط با کتابخانه و کتاب است.

همچنین مشخص گردید که بیش از ۶۰ درصد پاسخ دهندگان تمایل دارند تا در رشته‌ای غیر از رشته علم اطلاعات و دانش شناسی ادامه تحصیل دهند (جدول ۴). دلیل این امر را می‎توان در عدم تغییر سرفصلهای رشته در مقاطع بالاتر جستجو نمود. البته عوامل دیگری همانند نبود انگیزه کافی برای تحصیل در رشته به دلیل نبود بازار کار و تمایل به آشنایی با علوم دیگر را نیز از دلایل احتمالی این امر دانست.

به طور کلی با توجه به نتایج بالا پیشنهاد می‎گردد متولیان و پیشکسوتان رشته پس از تغییر نام رشته به دنبال تغییر در محتوای آموزشی رشته باشند. همچنین دانشجویان و شاغلین رشته تلاش نمایند تا حوزه عملی و کاری رشته گسترش یابد که البته پیش‎نیاز این امر، گسترش دامنه نظری افراد است که می‌توان با شرکت افراد در کارگاه‎ها، سمینارها، و آشنایی با رشته‌ها و علوم مختلف است. مسیله دیگری که می‎تواند سبب ایجاد جاذبه برای افراد گردد ایجاد گرایش‌های نوین در رشته است به خصوص در مقاطع تحصیلی بالاتر.

منابع:

ابرامی، هوشنگ (۱۳۸۷)، شناختی از دانش شناسی، تهران، کتابدار.

آتش‌پور، بهاره، نیره السادات سلیمان زاده نجفی و پریسا ملک احمدی(۱۳۹۰). آیا لازم است نام رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران تغییر کند؟(یک بررسی تطبیقی). فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۴ (۴)، پیاپی ۵۶،

بیگدلی، زاهد و زویا آبام (۱۳۸۲). عوامل در انتخاب رشته تحصیلی و تغییر نگرش دانشجویان کتابداری و روانشناسی بالینی در دانشگاه شهید چمران اهواز. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی. ۶ (۲). ص۴۷- ۶۶.

ترکیان‌تبار، منصور (۱۳۸۶). عوامل موثر بر گرایش به رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامه کتاب. شماره۶۹. ص. ۱۱۸-۱۰۷.

حسن‌زاده، محمد و غیوری، زینب (۱۳۸۸). دیدگاه جامعه کتابداری و اطلاع‌رسانی در خصوص تغییر در محتوا، آموزش و عنوان رشته. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، فصلنامه علمی-پژوهشی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، ۱۶ (۳). ص. ۸۵-۵۹.

داورپناه، محمدرضا؛ رحمت‌الله فتاحی و عبدالرسول خسروی (۱۳۸۸). نظرسنجی از جامعه کتابداری و اطلاع‌رسانی پیرامون نام رشته و احتمال بازنگری در آن. اطلاع‌شناسی. ۳ (۲۴). ص. ۳-۳۲ .

دی‍ّانی، محمدحسین (۱۳۸۱). نظرات و عملکرد تحصیلی دانشجویان رشته‌های ریاضی/ تجربی/ علوم‌ انسانی / اجتماعی در دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی مشهد. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۵ (۳). ص. ۴۶ـ۲۱.

سعادت، علیرضا (۱۳۷۷). مفهوم و جامعیت عنوان کتابداری برای معرفی حرفه. پیام کتابخانه، ۸(۴). ص۹۱-۱۰۴.

فتاحی، رحمت الله. (۱۳۹۱). تغییر نام رشته کتابداری و اطلاع رسانی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی، ۲ (۱)، ص. ۹-۱۱.

فدایی، غلامرضا (۱۳۸۶). کتابداری و اطلاع‌رسانی: در جستجوی هویتی نو. فصلنامه کتاب، شماره ۷۲. ص۱۷۵-۱۹۲.

فدایی، غلامرضا (۱۳۸۸). آیا کتابداری و اطلاع‌رسانی فقط منتظر تغییر نام است؟ فصلنامه پیام کتابخانه، شماره۵۷، ص. ۱۱-۳۳.

مزینانی، علی (۱۳۸۶). کتابخانه و کتابداری. تهران : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت).

حسن بهزادی ، عطیه باغستانی تجلی