در گفتگو با دکتر نوروزی: بین مجله های دسترسی آزاد و سایر مجله های علمی جدالی وجود ندارد

مجله وبولوژی (Webology) اولین مجله الکترونیکی و دسترسی آزاد به زبان انگلیسی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است. این مجله که از سال 2004 به بعد منتشر می‌شود دربرگیرنده مقاله‌هایی در زمینه وب است. این مجله دسترسی آزاد، در نمایه‌های شناخته شده و متعددی از جمله اسکوپوس، ابسکو، لیزا، لیستا، اولریخ و … نمایه می‌شود که نشان از اهمیت و جایگاه این مجله در میان پایگاه‌های علمی جهانی است. بر همین اساس گفتگویی با سردبیر این مجله، جناب آقای دکتر علیرضا نوروزی داشتیم که بصورت غیرحضوری و با ارسال پرسش‌ها به ایشان انجام شده است.

 کمی درباره مجله “وبولوژی” با خوانندگان شناسه سخن بگویید. آیا مفهوم و نام مجله “وبولوژی” (وب‌شناسی) تحت تأثیر مفهوم مطرح‌شده توسط مرحوم دکتر حری (Informology یا اطلاع شناسی) است؟

پیش از هر چیز خدمت شما و تمامی خوانندگان محترم نشریه شناسه عرض سلام، ادب و احترام دارم. ایده اولیه مجله وبولوژی (وب‏شناسی) به اواخر سال 2003 و اویل سال 2004 برمی‌‏گردد زمانی که تازه روی موضوع پایان‌‏نامه دکترای خود در حوزه «وب‏سنجی» مطالعه و پژوهش را آغاز کردم. وب‏شناسی به عنوان برابر نهاده پارسی برای واژه انگلیسی “Webology” و واژه فرانسوی “Webologie” انتخاب شده است. از لحاظ لغوی «وب‏شناسی» از دو واژه وب “Web” و پسوند «شناسی» به عنوان برابر نهاده “Logia” یونانی، “Logie” فرانسوی، یا “Logy” انگلیسی، تشکیل شده است. وب‏شناسی در اصطلاح یعنی علم وب. به عبارت دیگر، وب‏شناسی علمی است که به مطالعه جنبه‏‌های گوناگون پدیده وب جهان‌گستر (تولید، ذخیره، نمایه‏سازی، جستجو، بازیابی و اشاعه اطلاعات در محیط وب، تجارت و بازاریابی از طریق وب، تأثیرهای علمی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی وب، و غیره) می‌پردازد. در راستای مطالعه و شناسایی جنبه‏‌های گوناگون وب، در ایران مجله وب‏شناسی راه‌اندازی شده است.

بی‏ شک ایده و اندیشه «اطلاع‏ شناسی» استاد بزرگوارم مرحوم دکتر حری و به ویژه نام بی‏ همتای مجله «اطلاع شناسی» در انتخاب نام مجله «وب‏شناسی» تأثیرگذار بود. در واقع، بافاصله اندکی از راه‌‏اندازی مجله «اطلاع شناسی»، ایده راه‌‏اندازی مجله‏ای انگلیسی‌زبان به ذهن من رسید، ولی می‏‌خواستم نام آن در سطح ملی و بین‌‏المللی تک باشد و نامش مشابه داخلی و خارجی نداشته باشد. روی این قضیه خیلی فکر کردم و با توجه به حوزه مطالعاتی دوره دانشجویی در مقطع دکترا یعنی «وب سنجی» تصمیم گرفتم که عنوان مجله اعم از «وب سنجی» باشد و در واقع آن را هم در خود پوشش دهد. این بود که تصمیم گرفتم در نهایت نام آن را «وب‏شناسی» یا «وبولوژی» بگذارم. از آن‏جا که مرحوم دکتر حری در دانشگاه تهران خدمت می‏‌کردند و قرار بود که بعد از اتمام تحصیلات حقیر هم سعادت هم‌جواری ایشان را داشته باشم؛ لذا تصمیم قطعی گرفتم که این مجله نباید فارسی باشد تا با مجله اطلاع شناسی دچار مشکل جذب مقاله و … نباشیم. همان زمان می‌‏دانستم که انتشار یک مجله انگلیسی‌زبان برای من که قرار بود در یک کشور غیر انگلیسی‌زبان تحصیل کنم، مشکلاتی خواهد داشت؛ ولی با تمام این مشکلات تصمیم گرفتم که با همکاری و همراهی دوستان خوبم یعنی دکتر حمیدرضا جمالی و دکتر سعید اسدی کار را آغاز کنم. در آن زمان فرض را بر این گذاشتم که قرار است در آینده به گروه کتابداری دانشگاه تهران برگردم، جایی که دانشجوی دکترا دارد و اگر هر دانشجوی دکترا در سال یک مقاله برای مجله تهیه کند و همکاران سازمانی و ملی هم همکاری کنند؛ در نتیجه، مجله برای دریافت مقاله مشکلی نخواهد داشت. البته متأسفانه بعدها این فرض باطل شد و متوجه شدم که همکاران ایرانی به بهانه ارتقاء و ترفیع و آیین‌‏نامه‌‏های وزارتی ترجیح می‌‏دهند که در مجله‏‌هایی غیر ایرانی مقاله چاپ کنند؛ گویی آن ضرب‏ المثل قدیمی صحت دارد: «مرغ همسایه غاز است». به هر حال، اینک نزدیک ده سال از انتشار این مجله می‏‌گذرد و در سطح بین‌‏المللی در حوزه کتابداری شناخته شده است. در سطح ملی نیز به خاطر حضور مجله در نمایه‌‏نامه‌‏های بین‌‏المللی و تخصصی از نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معتبر است.

چقدر سایر مجله‌های دسترسی آزاد ایرانی در رشته‌های دیگر را می‌شناسید؟ آیا “وبولوژی” اولین مجله دسترسی آزاد ایران است؟ به نظر شما مجله‌های دسترسی آزاد در ایران از چه وضعیتی برخوردارند؟

خیلی از مجله‌‏های دسترسی آزاد در ایران و جهان را می‏‌شناسم و با راهنمای مجله‏‌های دسترسی آزاد جهان (DOAJ) از همان سال‏های آغاز به کار آشنایی کامل دارم. من نمی‏توانم ادعا کنم که مجله وب‏شناسی نخستین مجله دسترسی آزاد در ایران است؛ ولی بدون شک جزو پیشگامان مجله‏‌های دسترسی آزاد در ایران است. راهنمای مجله‏‌های دسترسی آزاد جهان آمار جالبی را ارائه می‌‏نماید و ایران در این آمار جایگاه خوب و بالایی دارد و جزء پانزده کشوری‌ است‌ که‌ تعداد‌مجله‏‌های‌ دسترسی‌ آزاد‌ آن‌ بالاست(منبع: http://www.doaj.org/doaj?func=byCountry&uiLanguage=en). این پایگاه از سال 2005 شروع به نمایه‌‏سازی مجله‌‏های دسترسی آزاد ایران کرد. از آن‏جا که مجله وب‏شناسی در سال 2004 اعتبار علمی کافی برای ورود به این پایگاه نداشت (تعداد استناد، اعضای هیئت تحریریه بین‏المللی و …)، در نتیجه یک‏سال بعد در سال 2005 وارد این پایگاه شد. آمار این پایگاه نشان می‌‏دهد که در سال 2005 فقط پنج مجله ایرانی وارد آن شدند، از این پنج مجله چهار مجله به صورت کاغذی نیز منتشر می‌‏شدند و همزمان یا با تأخیر نسخه الکترونیکی خود را روی وب نیز می‏‌گذاشتند؛ ولی از این میان تنها مجله‌‏ای که کاملاً الکترونیکی و دسترسی آزاد باشد، وب‏شناسی است. با این حال، باز هم عرض می‌‏کنم که ادعایی ندارم که این نخستین مجله دسترسی آزاد ایران است؛ ولی یکی از پیشگامان ادامه‌دهنده جنبش دسترسی آزاد در ایران است. خوشبختانه جنبش جهانی دسترسی آزاد به لطف اینترنت و وب از همان سال‏های آغاز به کارش در ایران نیز مورد توجه قرار گرفت و دانشگاه‏های علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران اغلب مجله‌‏های خود را دسترسی آزاد کردند.

در مورد قسمت دوم پرسش باید عرض شود که نشر مجله در ایران بیش‏تر دولتی (دانشگاهی و انجمنی) است و کم‏تر ناشران خصوصی وارد این حوزه می‌شوند؛ زیرا حوزه نشر مجله سودآور نیست و چه بسا ناشران دانشگاهی و انجمن‏های ایرانی قادر به فروش تمامی نسخه‏های چاپی و کاغذی مجله‌‏های خود نیستند. اتفاقاً با چنین تجربه و آگاهی و برای گسترش جنبش دسترسی آزاد در سال 1384 و 1385 به نگارش مقاله‏ای با عنوان «مجله‌‏هاي دسترسي آزاد و نقش آنها در گسترش دانش و پيشرفت علمي ايران» اقدام کردم که در مجله رهیافت شماره سی و هشت منتشر شده است. قابل‌ذکر است که دانشگاه‏ها و انجمن‏های علمی که امکانات مالی و زیرساخت‏های اینترنتی لازم را دارند همزمان اقدام به انتشار مجله‏‌های خود به صورت چاپی و الکترونیکی در قالب دسترسی آزاد می‏‌نمایند. بنابراین، مجله‌‏هایی که حمایت مالی و سازمانی دارند مشکلی ندارند.

آینده مجله‌های دسترسی آزاد را چگونه می‌بینید؟ آیا نوعی جدالی پیدا یا پنهان بین این‌گونه مجله‌ها و سایر مجله‌های علمی وجود دارد؟ پیش‌بینی شما از این جدال چیست و کدامیک پیروز می‌شوند؟

من فکر نمی‌‏کنم که جدالی بین مجله‏‌های دسترسی آزاد و مجله‌‏های چاپی باشد. بلکه هر کدام راه خود را در پیش خواهند گرفت. مجله‌‏هایی که توسط انجمن‏ها و دانشگاه‏ها منتشر می‏شوند برای حفظ آبرو و اعتبار دانشگاه و انجمن از حمایت مالی و سازمانی برخوردار خواهند بود و به حیات خود ادامه خواهند داد. اما مجله‏‌هایی که توسط ناشران خصوصی منتشر می‌‏شوند با یک سری تغییر رویه‌‏ها و رویکردهای بازاریابی همچنان به صورت اشتراکی و آبونمانی می‏مانند. برای نمونه، اغلب ناشران بین‌‏المللی مانند الزویر و امرالد پذیرفته‌‏اند که نسخه پیش چاپ مقاله توسط نویسنده در واسپارگاه‏های ملی و سازمانی به صورت خود آرشیوی گذاشته شود. برخی از ناشران هم رویکرد «نویسنده پرداخت» را پذیرفته‌‏اند به این صورت که اگر نویسنده مقاله بپذیرد که هزینه‏‌های چاپ مقاله‌‏اش را بپردازد، آن مقاله به صورت دسترسی آزاد منتشر می‏‌شود. البته فقط نویسندگانی که مقاله برگرفته‌شده از طرح پژوهشی آن‏هاست و از حمایت مالی سازمانی برخوردارند می‌‏توانند این هزینه‌های چند هزار دلاری را بپردازند.

در مورد نمایه شدن “وبولوژی” در برخی نمایه‌نامه‌ها (از جمله Scopus, EBSCO, LISA, LISTA, Ulrich’s, etc) توضیح بفرمایید. آیا همه مجله‌های دسترسی آزاد چنین وضعیتی دارند؟

برای نمایه‏‌سازی یک مجله در پایگاه‏های اطلاعاتی خارجی باید زحمت زیادی کشید. بایستی حداقل استانداردهای مدنظر تدوین‏‌کنندگان پایگاه‏های اطلاعاتی رعایت شود (انتشار به موقع، داشتن استناد کافی از سوی سایر مجله‌‏ها، داشتن اعضای هیئت تحریریه بین‌المللی، جهان‌شمول بودن دامنه موضوعی آن، داشتن نویسندگان خارجی و …). همچنین بایستی هر سال فرم‏های تمدید نمایه‏‌سازی را تکمیل کرد و امور اداری لازم را انجام داد. هر مجله‌‏ای که استانداردهای لازم را رعایت کند می‏تواند در پایگاه‏های اطلاعاتی نمایه‌‏سازی شود.

اهداف شما از ایجاد این مجله دسترسی آزاد چه بوده است؟ به نظر شما “وبولوژی” تا چه اندازه در دستیابی به اهدافی که از قبل تعیین کرده‌اید موفق بوده است؟ دلیل موفقیت یا عدم موفقیت “وبولوژی” چیست؟

هر مجله‏‌ای که نام یک علم یا یک حوزه علمی جدید را با خود می‌‏آورد، در نهایت آن علم یا حوزه علمی را در جامعه بنیان می‏‌گذارد و بسط و گسترش می‏‌دهد. هدف بلندمدت من این بود که علم جدید «وب‏شناسی» یا «علم وب» نیز بنیان‌گذاری شود و جایگاه ایران در علم اطلاعات و دانش شناسی (کتابداری و اطلاع‏رسانی) در سطح بین‌‏المللی نشان داده شود و ما ایرانی‏ها هم بتوانیم بگوییم که ما هم حرف برای گفتن داریم و به توسعه این علم در سطح منطقه و جهان کمک کنیم.

در همان سال‏های اولیه راه‌‏اندازی مجله نامه‏‌های تشویقی زیادی از طرف خارجی‏ها دریافت کردم که تبریک می‏‌گفتند که چنین مجله‌‏ای آن هم از طرف یک کشور در حال توسعه به نام ایران منتشر می‌‏شود. برخی از انگلیسی‏ها و آمریکایی‏ها هم خوشحال نبودند که ایرانی‏ها ایده یک علم جدید «وب‏شناسی» یا «علم وب» را مطرح نمایند. گروه‏های بحث خارجی و وبلاگ‏ها و نوشته‌‏ها را مرتب دنبال می‌‏کنم. دو سال بعد از مجله وب‏شناسی، یعنی در سال 2006 دانشگاه ام.آی.تی. اعلام کرد که با همکاری کنسرسیوم جهانی وب و دانشگاه سودهامپتون انگلستان تصمیم دارند که دوره «علم وب» (Web science) راه‏‌اندازی نمایند که در مورد آن اطلاع چندانی قابل‌دسترس نیست. اما گروه پژوهشی با نام (Web Science Research Initiative) تأسیس کردند که بعدها با نام (Web Science Trust) به نشانی (www.webscience.org) به کار خود ادامه داد و هر سال یک همایش بین‌‏المللی در مورد «علم وب» برگزار می‌‏نماید. موضوع علم وب برای برخی از انجمن‏های بین‌‏المللی جذاب بود به طوری که انجمن سلطنتی انگلستان (The Royal Society) در شماره ویژه مجله (Philosophical Transactions of the Royal Society A) به معرفی علم وب پرداخت؛ موجود در: http://rsta.royalsocietypublishing.org/content/371/1987.toc

زمانی که مجله وب‏شناسی را راه‌‏اندازی کردم به اهداف و مسائل جانبی زیادی فکر کرده بودم و روی خیلی از افراد و سازمان‏ها حساب بازکرده بودم (به عنوان مثال: روی حمایت علمی و معنوی همکاران ایرانی و دانشجویان دکترای ایرانی برای نوشتن مقاله حساب زیادی بازکرده بودم ولی متأسفانه این‏طور نشد).

به طور خلاصه می‌‏توان گفت که بخشی از اهداف ما از انتشار این مجله در راستای توسعه علمی رشته و کشور برآورده شده است. بر اساس آمارهای پایگاه‏های اطلاعاتی مثل اسکوپوس، سایمگو (SC Imago) و غیره این مجله به نام کشور عزیزمان ایران در میان صد مجله برتر کتابداری و اطلاع‏رسانی دنیاست، و در منطقه خاورمیانه نیز جزو معدود مجله‏‌های انگلیسی‏زبان دسترسی آزاد در حوزه کتابداری است.

درباره ناشر “وبولوژی” (مرکز منطقه‌ای علم و فناوری اطلاعات) کمی توضیح بدهید. این مرکز از چه سالی به حمایت از “وبولوژی” پرداختند؟

سال 1389 جناب آقای دکتر جعفر مهرداد ریاست محترم مرکز منطقه‌‏ای اطلاع‌‏رسانی علوم و فناوری در جلسه سردبیران مجلات کتابداری ایران در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران قبول فرمودند که بر اساس قرارداد فی مابین مجله وب‏شناسی را مورد حمایت مالی قرار دهند و در ازای آن نام آن مرکز محترم به عنوان ناشر مجله ذکر گردد. متأسفانه آن مرکز محترم تا این تاریخ هیچ‏گونه حمایت مالی نکرده است و اینک سه سال از ذکر نام آن مرکز به عنوان ناشر مجله می‏‌گذرد. بنابراین، در هنگام روزآمدسازی آتی وب‌گاه نام ناشر اصلاح خواهد شد. از چندین مرکز اطلاع‌‏رسانی ایرانی و خارجی تقاضای حمایت مالی کردم؛ ولی هیچ‏کدام حاضر به حمایت نشدند. تاکنون بار مالی مجله را خودم بر دوش کشیدم. در نظر دارم که درمانگاه اطلاعات ایران را دوباره فعال کنم و یا این‏که یک بنگاه انتشاراتی تأسیس نمایم. در این حالت دیگر نیازی به حمایت مالی سایر سازمان‏ها نخواهیم داشت.

لطفاً کمی درباره فرایند داوری در “وبولوژی” توضیح بفرمایید. داوران ایرانی (حدود 13 داور از میان 131 داور) در مقایسه با داوران خارجی به لحاظ کیفیت، تجربه و نحوه داوری از چه سطحی برخوردارند؟

 فرایند داوری مجله به این صورت است که پس از دریافت مقاله، بررسی اولیه روی مقاله صورت می‌‏گیرد که آیا مقاله اعتبار و ارزش علمی دارد؟ آیا ایده مطرح‌شده جدید است؟ آیا ارزش چاپ دارد؟ و در نهایت آیا نویسنده مقاله مرتکب سرقت ادبی نشده است؟ قابل‌ذکر است که هفتاد درصد مقاله‌‏ها به خاطر سرقت ادبی در همین مرحله رد می‌‏شوند. سی درصد باقی‌مانده پس از بررسی اولیه برای سه داور ارسال می‌‏گردد، اگر از میان سه داور حداقل دو نفر رأی به پذیرش مقاله بدهند، آن مقاله پذیرفته می‌‏شود و اگر دو داور رأی به رد مقاله بدهند، آن مقاله رد می‌‏شود. ولی پذیرش یا رد مقاله همیشه به این سادگی نیست. مواردی پیش می‌‏آید که انصافاً داور سوم که مخالف یا موافق است، حرف علمی و نقد علمی را او انجام داده است و دو داور دیگر، کلی‌‏گویی کرده‌‏اند و قبول و رد مقاله در واقع، مبنای علمی نداشته است. لذا در پذیرش یا رد مقاله، بیش‏تر به نقد و نظر داور یا داورانی که علمی‏‌تر سخن گفته‌‏اند توجه می‏‌شود.

تمامی داوران و اعضای هیئت تحریریه ایرانی و خارجی در این سال‏ها زحمات زیادی کشیدند و بدون حمایت‏های بی‏دریغ آنان امکان ادامه نشر مجله وب‏شناسی نبوده و نخواهد بود. بنابراین، همین جا از همه آنان تشکر و قدردانی می‌‏کنم. در مورد سطح داوری داوران کشورهای مختلف باید عرض کنم که سطح داوریِ داوران آمریکایی، کانادایی، استرالیایی و انگلیسی قابل‌مقایسه با سطح داوران دیگر کشورها نیست. چون این‏ها انگلیسی‌‏زبان هستند. در نتیجه، سریع‏تر و صریح‏تر در مورد مقاله نظر می‌‏دهند.

در مورد پذیرش همکاری سایر علاقمندان داخلی رشته به داوری چه نظری دارید؟ آیا داوران را خودتان انتخاب می‌کنید؟

مجله وب‏شناسی صفحه فراخوان داور دارد. در نتیجه هر از گاهی، افرادی از کشورهای مختلف تقاضای عضویت در اعضای هیئت داوران می‏‌نمایند. تقاضای عضویت داوری افراد بررسی می‏‌شود و یکی دو هفته بعد از داور خواسته می‌‏شود که یک مقاله برای مجله داوری نماید. اگر داوری، سطحی و غیر دقیق باشد، نام آن فرد به هیئت داوران اضافه نمی‌‏شود؛ زیرا برخی افراد فقط برای این‏که نامشان در سیاهه داوران مجله‏‌های مختلف بیاید درخواست عضویت می‏‌کنند. اما اگر نقد و داوری آن داور علمی و ارزشمند باشد، نام وی به اعضای هیئت داوران اضافه می‏‌شود. اگر یک داور، حداکثر دو بار، تقاضای داوری را بی‏پاسخ بگذارد، نام او از اعضای هیئت داوران حذف می‌‏گردد. البته گاهی مقاله‌‏ای دریافت می‌‏شود که خارج از حوزه داوران مجله است یا به اندازه کافی در آن حوزه موضوعی داور نداریم، در این حالت از نویسنده خواسته می‏‌شود که دو یا سه داور معرفی نماید؛ و یا در گوگل جستجو می‏‌کنیم و نویسندگانی که پیش‏تر در آن حوزه اثری منتشر کرده‌‏اند را به عنوان داور انتخاب می‌‏نماییم.

آیا مقاله‌های ارسالی به “وبولوژی” سفارشی است؟ یعنی آیا گاهی از اختیارات سردبیری برای برخی قاله‌های ایرانیان یا سایر پژوهشگران استفاده می‌کنید؟

مقاله‌های مجله وب‏شناسی سفارشی نیستند؛ و از اختیارات سردبیری به نفع هیچ نویسنده‌‏ای استفاده نمی‌‏شود. وب‏شناسی، یک مجله علمی است؛ لذا بایستی معیارهای علمی در نظر گرفته شود. نظر داوران بر نظر سردبیر مرجح و مقدم است. در تمام این سال‏ها فقط یک‌بار برخلاف نظر داوران عمل کرده‌‏ام و به قولی وتو کردم؛ و آن در مورد مقاله‌‏ای با عنوان (Library 2.0 theory: Web 2.0 and its implications for libraries) بود. در سال 2006 بر این باور بودم که این مقاله آینده خوبی خواهد داشت و پیش‌‏بینی بنده درست بود. به روایت گوگل پژوهشگر آن مقاله اینک 348 استناد در میان آثار علمی دنیا دارد. در همه موارد، نظر داوران را مطالعه کرده و بعد بر اساس سرجمع نظر داوران تصمیم گرفته می‏‌شود. به طور کلی می‏‌توان گفت که بیش از 90 درصد موارد، نظر داوران در مورد پذیرش یا رد یک مقاله مورد تأیید است.

با چه مشکلات و مسائل مالی یا مدیریتی به خاطر انتشار مجله روبرو بوده‌اید؟ برای نمونه برای چند سال (2004-2008) مجله به صورت فصلنامه منتشر شد و پس از آن به صورت شش ماه یک بار؟ آیا این تصمیم، به خاطر عدم وجود مقاله‌های مناسب گرفته شد؟

بزرگ‏ترین مشکل مجله وب‏شناسی در طی این سال‏ها فقدان حمایت مالی بوده است و از این‏که تاکنون موفق نشدم برای آن از جایی حمایت مالی بگیرم، ناخرسندم. افرادی که یک مجله، گروه یا نهادی را بنیان می‌‏گذارند، همواره دوست دارند که بعد از آن‏ها افرادی باشند که آن فکر و اندیشه را ادامه دهند. لذا از این‏که در این ده سال نتوانستم از جانب سازمان‏های مختلف ایرانی و خارجی برای مجله حمایت مالی کسب کنم خوشحال نیستم؛ اما با سازمان‏های زیادی مکاتبه کردم و باز هم تلاش خواهم کرد.

در مورد بخش دوم پرسش شما باید عرض شود که سه عامل یعنی: عدم حمایت مالی، عدم دریافت مقاله مناسب، و گرفتاری‏های اداری و فشارهای روحی که همکاران در دانشگاه تهران برای من پیش آوردند که نباید روی وبگاه مجله بنویسید عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و باید از تمام پایگاه‏های اطلاعاتی خارجی بخواهید که نام دانشگاه تهران را حذف کند؛ مرا به سمتی پیش برد که مجله وب‏شناسی را به خاطر همکاران تعطیل کنم. اما در نهایت به خود گفتم: تعطیلی مجله یعنی شکست من و این دقیقاً همان چیزی است که آنان می‏‌خواهند و نباید به خواسته آنان تن در داد. لذا در آن برهه زمانی سعی کردم که بحران را به گونه دیگری مدیریت کنم و برای این‏که مشکل کمبود مقاله جبران شود و فرصت رسیدگی به مجله و اچ.تی.ام.ال. کردن مقاله‌‏ها را داشته باشم، آن را به صورت دو شماره در سال درآوردم. فکر می‌‏کنم که در آن برهه زمانی بهترین تصمیمی که می‌‏توانستم برای ادامه انتشار مجله بگیرم این بود.

آیا “وبولوژی” با مسائلی از جمله سرقت ادبی، داوری ضعیف، کیفیت و تعداد پایین مقاله‌های دریافتی و مواردی از این دست روبرو بوده‌اید؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، برای پرهیز از این مشکلات چه راهکارهایی را بکار گرفته‌اید؟

این مجله تاکنون با اتهام سرقت ادبی از جانب سازمان یا شخص ثالث روبه رو نبوده است. به دیگر سخن، برای این‏که با این مشکل مواجه نشود، سعی بر آن است که مقاله‌‏های دریافتی اول بررسی شوند که آیا حاوی سرقت ادبی هستند یا خیر. اگر مقاله‌‏ای حاوی مطالب یا پاراگراف‏های کپی شده بدون ذکر منبع باشد، توسط دفتر مجله پیش از داوری رد می‌‏شود. گاهی هم داوران پس از مطالعه متوجه می‏‌شوند که بحثی کپی غیرمستقیم است و یا مطلب و اندیشه‌‏ای بدون ذکر منبع بازنویسی شده است. بنابراین، اگر مقاله‌‏ای حاوی سرقت ادبی باشد، در هر مرحله‏‌ای که باشد رد می‏‌شود و نام نویسندگان آن در لیست سیاه مجله قرار می‌‏گیرند. در برخی موارد نیز که میزان سرقت ادبی یا سرقت اندیشه، اندک است؛ درخواست تجدیدنظر و ویرایش و ذکر منبع داده می‌‏شود.

در مورد کمبود مقاله دریافتی قابل‌یادآوری است که از زمانی که مجله به صورت دو شماره در سال منتشر می‏‌شود، مشکل دریافت مقاله ندارد. در مورد داوری ضعیف هم باید عرض شود که از آن‏جا که هر مقاله به منظور داوری تخصصی برای سه نفر ارسال می‌‏گردد، لذا اگر حداقل دو داور نظر بدهند، می‌توان در مورد چاپ یا عدم چاپ آن تصمیم گرفت.

به نظر شما چقدر از جامعه ایرانی علم اطلاعات و دانش شناسی، “وبولوژی” را می‌شناسند؟ ضریب تأثیر وبی (WIF) و ضریب تأثیر غیر وبی (IF) “وبولوژی” چقدر است؟ ارزیابی شما از میزان بازدید از “وبولوژی” چیست؟

بازدید ماهانه مجله رضایت‌بخش است، گاهی ده هزار بازدیدکننده در ماه دارد. با توجه به این‏که آخرین شماره منتشرشده در این مجله از طریق گروه‏های بحث، شبکه‌‏های اجتماعی مانند فیس‏بوک، دلیشز، و غیره به اطلاع علاقه‌‏مندان و مشترکین مجله رسانده می‏‌شود؛ لذا جامعه ایرانی و خارجی علاقه‏‌مند، با این مجله آشنا هستند. امروزه ضریب تأثیرگذاری وب‌گاه یک مجله یا سازمان به راحتی قابل‌محاسبه و ارزیابی نیست. برای این‏که بدانیم که وب‌گاه این مجله چند بار در صفحه‌‏های وب ذکر شده است یا فلان مقاله در کجا مورد بحث و استناد قرار گرفته است، از دستور جستجوی زیر و یا جستجو با نشانی کامل مقاله استفاده می‏‌کنیم. نتایج گوگل نشان می‌‏دهد که آدرس وبگاه این مجله حداقل ده هزار مرتبه در صفحه‏‌های وب ذکر شده است.

“Webology.ir” OR “Webology.org“

در مورد ضریب تأثیرگذاری استنادی و پژوهشی مجله، باید گفت که میزان استنادهای دریافتی در کتاب‏ها، مقاله‌‏ها، پایان‌‏نامه‌‏ها و حتی پروانه‏‌های ثبت اختراع خارجی رضایت‏بخش است. برای کسب اطلاع بیش‏تر در مورد میزان استناد به این مجله به جدول زیر نگاه شود

نرم‌افزار هارزینگ مبتنی بر پژوهشگر گوگل اطلاعات خوبی در مورد تعداد کل استنادها، تعداد استناد به نسبت هر سال / مقاله، شاخص هرش و … ارائه می‌‏نماید.

 در پایان اگر بخواهید پژوهشگران ایرانی را به انتشار مقاله‌های خود در “وبولوژی” ترغیب کنید، چه چیزی می‌گویید؟

مجله وب‏شناسی به عنوان یک مجله ایرانی، در خدمت ایرانیان است. خوشحال می‌‏شویم که هم‌وطنان به این مجله وطنی توجه نمایند و مقال‌ه‏های ارزشمند خود در زمینه وب و اینترنت، فناوری‏های اطلاعاتی و ارتباطی و مباحث نظری و عملی در حوزه اطلاعات و ارتباطات را برای انتشار در این مجله ارسال نمایند. تقاضایی که از دوستان دارم این است که مقاله «مطالعه موردی» محلی و سازمانی که دامنه موضوعی آن جهان‌شمول نیست و در سطح بین‌‏المللی خواننده نخواهد داشت را برای مجله‌‏های بین‏المللی و از جمله مجله وب‏شناسی ارسال ننمایند؛ زیرا اغلب این‏گونه مطالعات از سوی داوران خارجی رد می‌‏شود. در عوض آثاری را بفرستند که در سطح ب‌ین‏المللی خواننده داشته باشد و موضوع آن جهان‌شمول باشد.

در پایان لازم می‏دانم از اعضای هیئت تحریریه مجله به ویژه دوست دانشمندم جناب آقای دکتر حمیدرضا جمالی مهموئی تشکر و قدردانی نمایم که در طی این سال‏ها کمک‏های فراوانی به مجله کردند.

گفتگو: رضا رجبعلی بگلو (دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد