بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۲)
«تاریخ شفاهی کتابداری، کتابخانة ملی انگلستان»
پیمانه صالحی[1]
نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی
تأسیس کتابخانة بریتانیا[2] (کتابخانة ملی انگلستان)، به سال ۱۹۶۹ بازمی‌گردد، زمانی‌که گزارش کمیتة کتابخانه‌های ملی توسط لرد دینتون[3] ارائه شد. در ۱۹۷۲ قانون کتابخانة بریتانیا در مجلس انگلستان تصویب شد و این کتابخانه از ادغام بخش‌هایی از کتابخانة موزة بریتانیا، کتابخانة مرجع ملی علوم و اختراعات[4]، کتابخانة مرکزی ملی[5] و کتابخانة امانی ملی علوم و فناوری[6] تشکیل شد. در ۱۹۷۴ سازمان کتابشناسی ملی بریتانیا و ادارة اطلاع‌رسانی علوم و فناوری به کتابخانة ملی انگلستان پیوستند و ساختمان جدید کتابخانه در ۱۹۹۸ در لندن گشایش یافت. در حال حاضر منابع متعددی اعم از کتاب‌ها، نشریات، نسخ خطی، اسناد و … بر روی وبگاه[7] کتابخانه جانمایی شده و در دسترس پژوهشگران در سراسر دنیاست. آرشیو صدا، یکی از مجموعه‌های ویژة کتابخانه و مشتمل بر منابع مضبوط درزمینة تاریخ و آثار موسیقی از قرن شانزدهم میلادی تاکنون، تاریخ شفاهی ملل و صدای حیات وحش است.[8]
مجموعة تاریخ شفاهی کتابخانة ملی انگلستان از تنوع موضوعی خاصی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به تاریخ شفاهی بهداشت، فرهنگ عامه، آموزش، کتابداری، موزه، آرشیو، صنعت، مشاغل خانگی و مهاجرت اشاره کرد. مصاحبه با کتابداران در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، از سال ۱۹۷۴ آغاز شد و همچنان ادامه دارد. طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی طیف گسترده‌ای از مباحث را شامل می‌شود و در برگیرندة مصاحبه با کارکنان کتابخانة بریتانیا، کتابداران کتابخانه‌های عمومی، اطلاع‌رسانان کتابخانه‌های دانشگاهی و اعضای هیئت‌علمی گروه‌های کتابداری در دانشگاه‌ها و کالج‌های انگلستان، ولز، اسکاتلند و ایرلند است.
کتابخانة بریتانیا تعاملی سازنده با انجمن تاریخ شفاهی انگلستان[9] دارد. این انجمن، استانداردسازی روندِ فعالیت‌ها و فراهم‌آوری بستر به‌اشتراک‌گذاری تجربه‌ها در این حوزه را به منزلة هدف اصلی فعالیت‌هایش مدِ نظر قرار داده است. بسیاری از کتابداران کتابخانة ملی انگلستان از اعضای فعال انجمن تاریخ شفاهی هستند. لذا طرح‌های تاریخ شفاهی در این کتابخانه، با مدیریت و همکاری مستمر با انجمن به سرانجام می‌رسد. روزآمدی کتابخانه در سطحی است که با شروع همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، «راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور»[10] با همکاری انجمن تهیه و بر روی وبگاه کتابخانة ملی انگلستان جانمایی شد. مطالعة این راهنمای کاربردی به دلیل جامعیت و همه‌جانبه‌نگری آن، از سوی انجمن‌های تاریخ شفاهی آمریکا، کانادا و استرالیا به تاریخ‌شفاهی‌نگاران توصیه شده است.[11]
خروجی‌های فرآیند تاریخ شفاهی، به‌طور مشترک از سوی بخش تاریخ شفاهی کتابخانة بریتانیا و گروه تاریخ اجتماعی این کتابخانه ساماندهی می‌شود. فهرست‌نویسی و دسترس‌پذیری مصاحبه‌ها نیز مطابق با استانداردهای سایر منابع صورت می‌پذیرد. منابع حاصل از مصاحبه‌ها براساس فرم‌ها/ توافقنامه‌های آگاهانه که به تایید مصاحبه‌شوندگان رسیده است، به‌صورت آنلاین در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین شماری از مصاحبه‌ها به‌صورت کتاب یا مقاله منتشر می‌شود. در ضمن محتوای منابع، به‌عنوان دست‌مایة مستندسازان، به‌منظور ساخت مستندِ پرتره از راویان به‌کار گرفته می‌شود. شماری از این فیلم‌های مستند، موفق به دریافت جوایز بین‌المللی شده‌اند.
دستنامة تاریخ شفاهی کتابخانة بریتانیا که به تمام ابعاد این روش پژوهشی از ابتدا تا انتها پرداخته، مراحل اجرای فرآیند تاریخ شفاهی را از جلسة پیش‌مصاحبه تا مصاحبه، پیاده‌سازی، فهرست‌نویسی و انتشار در بر می‌گیرد. این دستنامه به‌طور مرتب در جلسات مشترک بین کارشناسان تاریخ شفاهی کتابخانه و اعضای انجمن روزآمد شده و ویرایش‌های جدید آن پس از انتشار، در اختیار تاریخ‌شفاهی‌نگاران قرار می‌گیرد. بی‌تردید این دستنامة کاربردی، الهام‌بخش کتابداران در جوامع مختلف، به‌منظور ثبت‌وضبط تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی یا تاریخ شفاهی کتابداران در کشورشان خواهد بود.
[1] peymane.slh@gmail.com
[2] British Library
[3] Lord Dinton
[4] National Reference library of Science and Inventions
[5] National Central Library
[6] National Lending library for Science and Technology
[7] https://www.bl.uk/collection
[8] اکبرزاده کرد مهینی، علی (۱۳۸۵). کتابخانة بریتانیا. در دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، جلد دوم. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران.
[9] Oral History Society (OHS)
[10] Advice on remote Oral History interviewing during the covid-19 pandemic
[11] این راهنما مدتی پس از انتشار، در اردیبهشت ۱۳۹۹ توسط نگارنده ترجمه و منتشر شد.
