خلاقیت و کارآفرینی؛ دو ویژگی اصلی یک کتابدار
حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی از بدو ایجاد تاکنون با دگردیسی های گوناگونی مواجه بوده است و این دگرگونی در تعامل با جامعه و نیز دانشگاه رخ داده است. به واسطه انتظارات و نیازهای جامعه، رشته ما در هر دوره ای تحول و دگرگونی را شاهد بوده است. این امر باعث شده است دانشگاه ها دست به کار شوند و بر مبنای نیاز اساسی جامعه به مدیریت اطلاعات و منابع اطلاعاتی نسبت به برای تربیت کتابداران متخصص اقدام نمایند. سالهاست دانشگاهها درگیر فرایند روزمره آموزش و فقط آموزش هستند. حال آنکه با نگاهی به تحولات آموزش عالی در جهان با این مسئله مواجه می شویم که آموزش عالی دیگر به سرفصلهای از قبل تعیین شده و سپری کردن تعداد زیادی واحدهای درسی محدود و منحصر نیست بلکه رویکردها و رویه های جدیدی در حال بروز است و آن پیدایش نسل جدید دانشگاهها با عنوان دانشگاه کارآفرین است نه به معنای ایجاد کننده موقعیت شغلی برای دانش آموختگان بلکه به عنوان فراهم آوردن محیطی که دانشجویان بتوانند در حین یا بعد از تحصیل بتوانند خود به کارآفرینی بپردازند.
شاید دیگر رتبه کنکور یک متقاضی ادامه در تحصیل در دانشگاه، کافی نباشد که او را فردی نخبه بدانیم. یک نفر شاید بتواند دانشجوی درسخوانی باشد اما آیا الزاماً می تواند خلاق و کارآفرین هم باشد؟ بنابراین فقط گذراندن واحدهای درسی برای موفق بودن و کارآفرین شدن شرط اساسی و کافی نیست. این تغییر رویه و ظهور نسل جدید دانشگاهها بر رشته علم اطلاعات و دانش شناسی نیز اثر گذاشته است و این یک مورد قطعی و طبیعی بوده است. زیرا این حوزه با عنصری به نام اطلاعات سروکار دارد که هرگز دچار انفعال نمی شود و مرتب دچار دگردیسی می شود به خصوص با تحولات اساسی و سریع در ابزارهای مدیریت، پردازش و انتقال اطلاعات که سبب می شود نقش های جدیدی برای دانش آموختگان رشته ما تعریف شود. اکنون دانشجویان رشته ما افزون بر لزوم داشتن تخصص در زمینه هایی نظیر سازماندهی اطلاعات، سواد اطلاعاتی، علم سنجی، مهارتهای مدیریتی، مجموعه گستری و امثالهم، ضرورت دارد که با مهارتهایی نظیر چگونه خلاق بودن، مدیریت بحران، چگونگی کارآفرینی، و غیره نیز آشنا باشند. در این راستا می توان از متخصصان و استادان رشته های دیگر یا افراد کارآفرین در کلاسهای درس بهره برد. مثلاً می توان از افراد موفق کارآفرین دعوت کرد که نشستهایی با دانشجویان داشته باشند و ضمن دادن انگیزه به آنها، مهارتهایی را در این زمینه به آنها بیاموزند.
بنابراین، دانشجویان فقط در دایره دروس تخصصی علم اطلاعات و دانش شناسی محدود نمی شوند و می توانند دنیای علمی و کاری بزرگتری را برای خود ترسیم کنند. در درس کارورزی به جای به کارگیری دانشجویان در مکانهای کسل کننده کتابخانه که نه تنها به آنها مهارتی نمی آموزد بلکه منجر به از بین رفتن خلاقیت آنها نیز می شود می توان از قدرت تفکر آزاد و خلاقیت آنها استفاده کرد، آنها آزاد گذاشت که با مهارتهایی که تاکنون کسب کرده اند چه کسب و کاری را می توانند برای خود راه بیندازند؟ رشته ما و دانشجویان آن، قابلیتهایی بسیار دارند و هر گروه از دانشجویان می توانند یک استارت آپ باشند. فعالیت در حوزه نشر الکترونیکی، انجام پروژه های مربوط به داده کاوی و علم سنجی، فعالیت به عنوان کارگزار اطلاعات و امثال آنها از جمله فعالیتهای کلی است که دانش آموختگان رشته می توانند به آن فکر کنند. یکی از مطالب قابل تأملی که خوشبختانه در جلسه اخیر هم اندیشی مدیران گروههای آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی کشور با هیئت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، مطرح شد موضوع کارافرینی بود. این امر را باید به فال نیک گرفت که گروههای آموزشی در این زمینه منفعل نیستند و برنامه هایی را در این زمینه دارند. بنابراین، با توجه به تحولاتی که در دنیای کسب و کار به وجود آمده و تغییرات نسلهای دانشگاهها، ضرورت دارد به صورت جدی تر و عمیق تر دانشجویان خود را با مفاهیم کارآفرینی، خود اشتغالی و خلاق بودن در رشته مان آشنا کنیم و زمینه های جدیدی را برای فعالیت فراهم کنیم.
