پژوهشی درباره میزان و چگونگی شناخت دانشجویان نسبت به رشته
چکیده
جوامع امروزی بیش از پیش به اطلاعاتی نیازمند است که در فرایند تولید دانش قرار گیرد و به وسیله آن ارزش افزوده تولید نماید. حرفه کتابداری یکی از مهمترین ایجاد کنندگان زمینه های گوناگون در جهت بهره‌گیری هرچه بیشتر از اطلاعات است. این حرفه نه تنها در امر شناسایی و ذخیره اطلاعات مهارت دارد، بلکه با سازماندهی علمی، زمینه بازیابی سریع و مرتبط را فراهم آورده و همچنین با تأمین اطلاعات مورد نیاز محققان گام‌های مهمی در جهت باز تولید آن برداشته است. در نتیجه حرفه کتابداری حرفه ای ارزشمند و ضروری برای جوامع امروز است. هدف این پژوهش باتوجه به تاکید بر ارزشمندی حرفه در متون مختلف، بررسی میزان و چگونگی شناخت و علاقمندي دانشجویان نسبت به رشته علم اطلاعات و دانششناسی و عواملی است که می‌تواند برآن تاثیرگذار باشد.
همچنین درس مقدمه‌ای بر علم اطلاعات و دانششناسی به‌طور ویژه به‌عنوان واحد تخصصی ارائه شده در ترم اول مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش با روش پیمایشی و تحلیل محتوا انجام شده و ابزار گردآوریی اطلاعات به‌وسیله پرسشنامه و جامعه پژوهش آن دانشجویان ورودی سال‌های مختلف مقطع کارشناسی رشته “علم اطلاعات و دانششناسی” دانشگاه فردوسی مشهد میباشد. نتایج این بررسی نشان داد بیشتر دانشجویان با شناخت و علاقه کمی وارد رشته می‌شوند و این شناخت و علاقه با گذشت سال‌های تحصیلی افزایش مییابد. مهمترین عوامل موثر در افزایش این علاقه وجود برنامه آموزشی با محتوای خوب، استادان توانمند و علاقمند، و آشنایی با فناوریهای جدید مورد استفاده بود. درس مقدمه‌ای بر علم اطلاعات و دانششناسی از عوامل موثر بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان در ترم اول است و علت تاثیرگذاری این درس، وجود منابع و روش تدریس مناسب میباشد.
مقدمه
امروزه اطلاعات یکی از عناصر ضروری برای پیشرفت و توسعه جوامع محسوب می‌شود، به نحوی که تمام دولت‌های توسعه یافته از آن بهره گرفتهاند و دولت‌های خواستار توسعه و پیشرفت نیز توجه به آن را در اولویت‌های کاری خود قرار داده‌اند. اما با توجه به حجم عظیم تولید شده و در حال تولید، وجود اطلاعات بدون سازماندهی و امکان ذخیره و بازیابی و بازتولید نمی‌تواند تضمین کننده توسعه همه جانبه باشد. بنابراین در این صورت نه تنها استفاده کاربردی برای جامعه ندارد بلکه هیچ ارزش افزوده‌ای را نیز بوجود می‌آورد. بهره‌گیری مناسب از اطلاعات باید افزون بر تأمین و ذخیره آن به زمینه‌های تسهیل بازیابی و باز تولید اطلاعات نیز توجه نمود.
حرفه کتابداری جزء یکی از مهمترین رشته‌هایی محسوب می‌شود که زمینه‌های فراوان و گوناگونی برای بهره‌مندی مناسب از اطلاعات دارد. این حرفه نه تنها در امر شناسایی، ذخیره‌سازی و اشاعه اطلاعات سروکار دارد بلکه با سازماندهی صحیح آن، زمینه بازیابی سریع و مناسب آن‌را فراهم آورده و همچنین با تأمین اطلاعات مورد نیاز محققان، گام مهمی در جهت باز تولید اطلاعات برمی‌دارد. در نتیجه توجه به رش به‌عنوان یکی از مهم ترین حرفه های ایجاد کننده زمینه های مناسب بهره گیری، از پیش شرط های برخورداری صحیح از اطلاعات است. یکی از عوامل مهم در ایفای نقش موثر کتابداران و دانشجویان رشته، ایجاد شناخت و علاقه در آنها است. باید ارزشهای حرفه را به کتابداران و دانشجویان رشته شناساند و ماهیت رشته را از مفاهیم نظری تا مفاهیم عینی برای پرسش‌های اساسی دانشجویان مورد واکاوی قرار داد (فتاحی، 1388) زیرا در این صورت است که می‌توان امید داشت حرفه و رشته زنده و پویاتر از پیش گردد.
رشد سریع اطلاعات و کاربرد صحیح آن باعث گسترش دانش و فناوری اطلاعات در زمینه‌های گوناگون شده است. حرفه کتابداری نیز پیوسته با دانش و فناوری جدید رو به رو می‌شود و در نتیجه با توجه به تأثیر فناوری اطلاعات، بازنگری و تغییر در محتوای رشته امری ضروری است (دیانی، 1379). این رشته در صورت تغيير مناسب بهتر خواهد توانست رسالت خود را در تربيت حرفه‌مندانی با توانايي رویارویی با حجم عظیمی از اطلاعات و طیف وسیعی از نیازها و خواستهها به انجام رساند (جمالی، 1385). برای روزآمدسازی و همگام شدن با تغییرات، مواردی چون برنامههای آموزشی، کلاس‌های ضمن خدمت، تألیف و ترجمه منابع آموزشی، تغییر نام و… مورد توجه قرار می گیرد. به طور مثال به دنبال تغییر در آموزش عالی، در زیر شاخه‌های آن نیز که رشته های گوناگون را شامل می‌شود، تغییراتی در ساختار و عناصر رشته‌های مربوط به آنها بوجود آمده است (وزیری،1387). البته نحوه‌ی اجرای این تغییرات با توجه به زیرساخت‌ها وشرایط موجود صورت می‌گیرد،. اما مهمترین عامل در ایجاد تغییرات مناسب، دانشجویان هستند زیرا تغییرات علاوه بر این که باید در جهت توانمندسازی آنها اعمال شود بایستی باعث افزایش شناخت و علاقه آنها شده و درنتیجه پیش و پس از اجرای هر تغییری نظرات آنها باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
با توجه به آنچه گفته شد و مطالب فراوانی که در مورد ارزشمندی حرفه در متون گوناگون وجود دارد در اینجا چند پرسش در ذهن بوجود می‌آید: آیا این احساس ارزشمندی در دانشجویانی که وارد این حرفه خواهند شد وجود دارد ؟ آیا رشته باعث ایجاد شناخت و علاقه در آنها شده است؟ نکته دوم این که آیا تغییرات اعمال شده در برنامه آموزشی و شیوه‌ی تدریس استادان و یا محتوای درسها و … به گونه بوده است که باعث ایجاد و یا افزایش میزان شناخت و علاقه در دانشجویان گردد؟ و درحالت کلی شناخت و علاقمندي دانشجویان نسبت به رشته به چه میزان است و چه عواملی می‌تواند بر آن تاثیر بگذارد؟ پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا دید روشن‌تری نسبت به نیازمندی‌ها و عوامل تأثیرگذار در شناخت و علاقمندی بوجود آید.
نگاهی به پیشینه پژوهش
مرور نوشتارهایی که در این زمینه وجود دارد می‌تواند عوامل متعددی را که می‌تواند در میزان شناخت و علاقمندی دانشجویان نسبت به رشته تاثیرگذار باشد معرفی خواهد کرد. در همین زمینه، ابرامی (1379) معتقد است علاوه بر آموزش‌های روزآمده و منطبق با نیاز امروزه کاربران، برای دانشجویان و حرفه‌مندان، نام رشته نیز باید گویای ماهیت آن باشد. وی در ادامه می‌افزاید حرفه کتابداری در جهان امروز شیوه‌ی آموزش چند بعدی را جانشین روش یک بعدی کرده است و هسته اصلی یادگیری از کلاس درس بیرون رفته است. اینک استاد نقش یک راهنما و مشاور را دارد و دانشجو با ابعاد فراوانی رو به رو است. صد ها هزار منبع مختلف در دسترس است که می‌تواند در امر آموزش او مورد استفاده قرار گیرد، بنابراین بایستی تلاش شود تا تحولی در نظام آموزشی رشته در داخل کشور صورت پذیرد.
فتاحی(1388) نیز معتقد است شناسایی و تبیین مجموعه‌ای از اصول، مفاهیم و عناصری که ارزشهای این رشته بر آن ها استوار است می‌تواند تا حد قابل قبولی ابهام های فکری دانشجویان را در مورد حرفه خود برطرف کرده و آنها را به ادامه راه و تلاش بیشتر تشویق و ثابت قدم کند. شناخت ارزشها و جذابیت‌های حرفه علم اطلاعات و دانششناسی نه تنها موجب علاقمندی حرفه مندان به ویژه جوانان و دانشجویان می‌شود بلکه می‌تواند به آنها در توجیه جایگاه و نقش حرفه در توسعه جامعه و دفاع از جایگاه تاریخی آنها یاری کند. این تحولی است که سخت مورد نیاز جوانان و دانشجویان تازه وارد به رشته علم اطلاعات و دانششناسی است.
حسن زاده (1388) نیز در این زمینه معتقد است بیشتر صاحبنظران و افرادي كه مورد پژوهش قرار گرفتهاند، برنامههاي آموزش و محتوای دروس وعنوان فعلی رشته را نامناسب و ناهماهنگ با تحولات جاري و نيازهاي جامعه (يعني مراجعان به كتابخانهها و مراكز اطلاعرساني كه به كتابداران آموزش ديده نياز دارند) دانسته و همگي آنها خواستار بازنگري هستند. از سوی دیگر تجربیات جهانی در این زمینه نشان دهنده حرکت رو به پیشرفت تغییر و تحولات، و نقش مثبت آن در روند حرفهای علم اطلاعات و دانششناسی است. دیدگاه جامعه علم اطلاعات و دانششناسی در خصوص «تغییر» در حوزه‌های محتوا، آموزش و عنوان رشته نیز نشان می‌دهد اولویت تغییر ابتدا با حوزه عنوان، سپس محتوا و در آخر حوزه آموزش می باشد.
جعفرنژاد (1379) نیز معتقد است، دانشآموختگان علم اطلاعات و دانششناسی برای انجام وظایف تخصصی خود در محیطهای جدید که کاربرد فناوری اطلاعات در آنها متداول است (عصر اطلاعات) آمادگی لازم را پیدا نکرده و فاقد مهارت و دانش کافی در ایفای نقش خود هستند. بهشتی (1383) نیز در پژوهش خود با عنوان “برنامههاي درسي مطالعات اطلاعرساني” با مطالعه برنامه درسی ایالت متحده و کانادا به این نکته اشاره کرد که بیشترین عنوان درسی که تکرار شده “فناوری اطلاعات” بوده که نشان دهنده تغيير در برنامههاي آموزش كتابداري و اطلاعرساني در مقايسه با چند سال گذشته است.
دستمالچی(1383) معتقد است هماهنگي لازم بين آموزش، احتياجات شغلي و نيازهاي متغير آموزشي وجود ندارد و آموزش تأمين كننده قابليتهاي لازم در كتابداران كتابخانههاي تخصصي نيست و برنامههاي آموزشي منحصرأ به تربيت كتابدار در سطح كلي و عمومي ميپردازد.
ترکیانتبار (1386) نیز در پژوهشی که به منظور آگاهی از عوامل موثر بر گرایش دانشجویان دانشگاه آزاد به رشته و اثرات ناشی از تغییر نام این رشته بر تغییر نگرش دانشجویان و پویایی رشته با توجه به فناوری های نوین اطلاعرسانی انجام داد، نشان داد که 1/73 درصد از دانشجویان خواهان تغيير نام رشته هستند. همچنين 5/76 درصد از دانشجويان معتقد بودند كه تغيير نام بر پويايي رشته تاثیرگذار است. وی پیشنهاد کرد که نام و عنوان رشته علاوه بر گیرایی و جذابیت، باید متناسب با عصر فنآوری اطلاعات باشد.
ساروخانی(1388) نیز طی تحقیقی به سنجش ميزان علاقمندي دانشجويان دانشگاه تربيت معلم تهران براي ادامۀ تحصيل در مقطع كارشناسي ارشد اين رشته به روش پيمايشي پرداخت. جامعه این پژوهش، تغييرنام این رشته به نامی بامعناتر را خواستار بودند که بازگو کننده مفهوم بهتر رشته و باعث جذب بيشتر دانشجویان می‌گردد. غیوری(1388) نیز در پایاننامه کارشناسی خود ديدگاه جامعه علمی رشته در خصوص اولویت تغيير درحوزههای عنوان، محتوا و آموزش رشته را بررسی کرد. یافتههای وی نشان داد که جامعه مورد مطالعه به ترتیب اولویت خواهان تغییر در عنوان، محتوا و در آخر حوزه آموزش است.
فدایی (1386) در مقالهای تحت عنوان «کتابداری و اطلاع رسانی: در جستجوی هویتی نو» ضمن توجه به اهمیت رشته به کمبود مبانی نظری آن اشاره داشته و بیان میکند که ضرورت نیاز به دانش کتابداری از ضرورت وجود کتابخانه گرفته شده، در حالی که کتابخانه خود حاصل و معلول نیازمندی انسان به بازیابی دانش در سایه طبقهبندی آن است. او کتابداری را نام مناسب برای این رشته نمیداند و پیشنهاد میکند که نام رشته کتابداری به «دانششناسی و اطلاعرسانی» تغییر یابد که هم بیانگر محتوای آن به لحاظ توجه به نگاه دانشمندان نسبت به علوم و نحوه دستهبندی دانش نزد آنان است و هم رابطه بیشتری با اطلاعرسانی که امروز محور توسعه است، دارد. گاتِگی ( 2007 ) در دانشگاه کنیا نیز با هدف بازنگری در برنامه درسی رشته، برنامه 10 گروه مختلف را مورد بررسی قرار داد. دلایل گروهها برای تغییر و استقبال آنها از تغییر، به دلیل نارضایتی دانشجویان از برنامه درسی جاری، توسعه فناوری، برآوردن نیازهای قرن21، نیازهای اطلاعاتی موجود در جامعه و نیازهای جامعه شبکهای اعلام شده است. در واقع تجزیه و تحلیل نشان داد که برنامه درسی قبلی به شدت قدیمی و مطابق نیازهای جامعه امروزی نبوده است و برای توجیه تغییر در برنامه درسی اعلام شده، توسعه فناوری و توسعه در دیگر عرصههای حرفهای کافی میباشد. همچنین در برنامه جدید نیازهای بازار کار وشرایط اقتصادی و اهمیت اطلاعات موردنظر بوده است.
مرور کلی در مورد پیشینه‌ها نشان می‌دهد بیشتر افراد معتقد به ایجاد تغییرات در جنبه های مختلف رشته با توجه به فناوری و نیاز های روز با در نظر گرفتن افزایش شناخت و علاقه دانشجویان هستند. در بیشتر پژوهش‌ها شرط اصلی درایجاد تغییرات مناسب را نظر سنجی مداوم و تغییرات آگاهانه عنوان کرده و عوامل متعددی را عامل ایجاد شناخت و علاقه در دانشجویان می‌دانند.
سوال های پژوهش
1. دیدگاه دانشجویان ورودی سال‌های مختلف در باره رشته خود چیست؟
2. تفاوت میزان شناخت قبل و بعد از ورود به رشته به چه اندازه است؟
3. تفاوت میزان علاقه قبل و بعد از ورود به رشته به چه اندازه است؟
4. مهمترین عوامل موثر در شناخت و علاقه دانشجویان نسبت به رشته کدامند؟
5. میزان تاثیر درس مقدمه ای بر علم اطلاعات و دانششناسی بر شناخت و علاقه دانشجویان به چه میزان است؟
جامعه پژوهش، روش و ابزار گردآوری اطلاعات
جامعه آماری این پژوهش از میان دانشجویان ورودی سال‌های مختلف مقطع لیسانس رشته علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه فردوسی مشهد و با نمونه‌گیری،80 نفر انتخاب شده است.
ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود که برای تهیه آن ابتدا عوامل موثر در شناخت و علاقه دانشجویان توسط استادان و افراد صاحب نظر در این مورد جمع‌آوری گردید و بر مبنای آن پرسشنامه طراحی گردید. چند مورد از سئوالهای این پرسشنامه که مربوط به درس مقدمه‌ای بر علم اطلاعات و دانششناسی بود بر پایه پاسخ‌های دانشجویان در امتحان پایان ترم مبنی بر چگونگی تاثیر این درس بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان نسبت به رشته تدوین شد.
سوالات پرسشنامه به چهار دسته تقسیم شد: در قسمت اول میزان شناخت و علاقه دانشجویان قبل و بعد از ورود سنجیده شد. در قسمت دوم میزان تاثیر عوامل مختلف مورد بررسی قرار گرفت. در قسمت سوم به بررسی میزان و چگونگی تاثیر درس مقدمه ای بر علم اطلاعات و دانششناسی به طور خاص به‌عنوان یک درس تخصصی پرداختیم و در پایان در قسمت چهارم با پرسش باز از دانشجویان خواسته شد تا در مجموع مهمترین عامل در ایجاد علاقه و شناخت آنها نسبت به حرفه و رشته را مشخص نمایند.
پرسشنامه از نظر روایی آن توسط چند تن از استادان مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به نظرات تغییرات لازم اعمال گردید. پایایی آن نیز با نمونه‌گیری و محاسبات آماری مورد تایید بود این بررسی با روش پیمایش و تحلیل محتوا انجام شده است.
پاسخ به سوال‌های پژوهش
1. دیدگاه دانشجویان ورودی سال‌های مختلف در باره رشته خود چیست؟
برای پاسخگویی به این سوال پژوهش میزان شناخت و علاقه دانشجویان به تفکیک سال ورود مورد بررسی قرار گرفت.
میزان شناخت:
همان طور که در نمودار 1 مشاهده می‌شود، دانشجویان ورودی سال 90 نسبت به ورودی‌های سال‌های قبل شناخت کمتر و ورودی های سال 88 نسبت به سایر ورودی‌ها از شناخت بیشتری نسبت به رشته برخوردارند که این نشان می‌دهد شناخت دانشجویان در ابتدا کمتر بوده و بعد از آن با گذشت سال‌های تحصیلی افزایش مییابد. همچنین بیان کننده این است که گروه آموزشی توانسته گام‌های موثری در جهت ایجاد شناخت در دانشجویان بردارد که با بررسی عوامل تاثیرگذار در سوال های بعد روشن‌تر می‌شود.
نمودار1: میزان شناخت ورودی‌های سال‌های 88،89 و 90
میزان علاقه:
همانگونه که در نمودار زیر قابل مشاهده است، میزان علاقه به تفکیک سال‌های ورود به رشته آورده شده که میزان علاقه در ورودی های 89 از سایر ورودی ها بیشتر است. نکته قابل توجه این که علاقه دانشجویان در سال دوم تحصیل افزایش داشته است و سپس در سال سوم به میزان کمی با کاهش علاقه دانشجویان روبرو هستیم. پس از بررسی در این زمینه دریافتیم که تغییرات اعمال شده در دروس رشته برای ورودی های سال 88 به بعد انجام شده و این ورودی واحد های برنامه گذشته را گذرانده‌اند. البته موارد متعددی می‌تواند موثر باشد که در سوال‌های بعدی بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد. اما نکته ای که به طور واضح مشخص است این است که علاقه دانشجویان با گذراندن سال‌های تحصیلی افزایش می یابد.
نمودار2: میزان علاقه ورودی ها سال‌های 88،89 و90
با توجه به بررسی صورت گرفته در مورد میزان علاقه و شناخت دانشجویان می‌توان به چگونگی دیدگاه دانشجویان نسبت به رشته پی برد که در حالت کلی نیز علاقه و شناخت دانشجویان که باعث بهبود دیدگاه آنان است از ابتدای ورود آنها با گذراندن سال‌های تحصیلی افزایش یافته است. تفاوت میزان شناخت قبل و بعد از ورود به رشته به چه اندازه است؟
برای پاسخ به این سوال با در نظر گرفتن کل جامعه پژوهش با توجه به دو سوال پرسشنامه مبنی بر میزان شناخت پیش و پس از ورود برای هر فرد صورت گرفته است. این روش باعث می‌شود شرایط و ویژگی های شخصیتی مختلف افراد در نظر گرفته شود. همان طور که ملاحظه می کنید میزان شناخت به رشته در ابتدا اندک و بعد از ورود به رشته و تحصیل در آن افزایش مییابد.
نمودار3: میزان شناخت دانشجویان پیش و پس از ورود به رشته
3. تفاوت میزان علاقه قبل و بعد از ورود به رشته به چه اندازه است؟
میزان علاقه نیز همانند روش پیشین مورد بررسی قرار گرفت. همان طور که قابل مشاهده است، میزبان علاقه دانشجویان نیز در ابتدا قبل از ورود به رشته اندک و بعد از ورود با تحصیل در رشته افزایش مییابد.
نمودار4: میزان علاقه قبل و بعد از ورود به رشته
4. مهمترین عوامل موثر در شناخت و علاقه دانشجویان نسبت به رشته کدامند؟
دراین قسمت میزان تاثیر 15 عامل صفحه بعد مورد بررسی قرار گرفت.
جدول 1- عوامل موثر بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان
از میان این عوامل با محاسبات آماری صورت گرفته بر مبنای پاسخ های کل جامعه مورد مطالعه واحدهای تخصصی گذرانده شده، دانش و تخصص استادان، علاقه استادان به اين رشته تحصيلي و آشنایی با فناوریهای جدید مورد استفاده از موثرترین عوامل در جهت ایجاد علاقه و شناخت در دانشجویان بوده است. نمودارهای مربوط به میزان تاثیر این عوامل بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان در صفحه بعد آمده است.
نمودار های مربوط مهمترین عوامل موثر بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان
نمودار5: علاقه استادان به اين رشته تحصيلی
نمودار6: آشنایی با فناوری های جدید مورد استفاده در رشته
نمودار7: میزان تاثیر واحدهای تخصصی گذرانده شده
نمودار8: میزان تاثیر دانش و تخصص استادان
یافته ها نشان می‌دهد مهمترین عوامل در جهت افزایش میزان علاقه وشناخت نسبت به رشته به شرح زیر میباشد: استفاده از استادان علاقمند ومجرب، همگام شدن با فناوری روز و ارائه دروس و سرفصل‌های مناسب در برنامه آموزشی.
5. میزان تاثیر درس مقدمه‌ای بر علم اطلاعات و دانششناسی بر شناخت و علاقه دانشجویان به چه میزان است؟
درس مقدمه‌ای بر علم اطلاعات و دانششناسی برای همه جامعه پژوهشی در ترم اول ارائه شده است و اکثر دانشجویان این درس را در جهت ایجاد علاقه و شناخت در آن ها موثر دانستند. بنابراین با بررسی ویژه این درس، عوامل موثر در ارائه مناسب یک درس تخصصی در جهت افزایش میزان شناخت و علاقه دانشجویان مشخص شد.
این بررسی در چهار قسمت صورت گرفت:
1. زمان ارائه درس: بیشتر دانشجویان ارائه این درس برای ایجاد شناخت و علاقه در دانشجویان امری ضرروی می دانستند. بنابراین در برنامه دروس باید با ترتیب مناسب و با توجه به نیاز دانشجویان رعایت گردد.
2. موضوع و محتوای ارائه شده: در این مورد نیز اکثر دانشجویان موضوع و محتوای مناسب درس را موثر می‌دانستند. بنابراین باید واحدهایی در برنامه آموزشی ارائه گردد که سرفصل‌ها و موضوع و محتوای آن مناسب باشد تا باعث افزایش شناخت و علاقه گردد.
3. نحوه ی تدریس: در این مورد نیز بیشتر دانشجویان نحوه تدریس را موثر دانستند که باید در کادر آموزشی از استادان مجرب و با تجربه در امر تدریس استفاده کرد.
4. منابع ارائه شده: این مورد نیز مانند سایر موارد موثر است و نشان می‌دهد باید برای درس ها منابعی مناسب معرفی، تهیه و یا ترجمه گردد. در تعریف درس های جدید و ارائه سرفصل برای آن ها باید به لزوم وجود منابع مناسب برای آن ها توجه داشت.
از بین تمام مواردی که گفته شد در نظرسنجی انجام شده نحوه ی تدریس از همه موثرتر بوده است. باید سعی شود استادان مجرب در کادر آموزشی رشته قرار بگیرند و یا با ایجاد زمینه انتقال تجربیات از استادان با سابقه ومجرب به استادان دیگر صورت پذیرد و یا گروه آموزشی با گذاشتن دوره های آموزش فنون تدریس در جهت افزایش توانمندی استادان باعث افزایش میزان شناخت و علاقه دانشجویان شود.
نتیجه‌گیری
بیشتر دانشجویان بدون شناخت او علاقه به رشته وارد می‌شوند که این مورد از عوامل مختلفی از جمله عدم معرفی مناسب در نظام آموزش عالی، عدم شناخت جامعه از خدمات حرفه‌مندان و سایر موارد ریشه می‌گیرد. از آنجا که شناخت و علاقه دانشجویان باگذشت سال‌های تحصیلی افزایش مییابد، به همین دلیل عوامل متعددی می‌تواند بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان موثر باشد که مهمترین آنها وجود برنامه آموزشی با محتوای مناسب، استادان توانمند و علاقمند به رشته، و آشنایی با فناوریهای نوین مورد استفاده در رشته است. در نتیجه باید در اعمال تغییرات عوامل متعددی را در نظر داشته باشیم. درس مقدمه‌ای بر علم اطلاعات و دانششناسی از عوامل موثر بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان در ترم اول محسوب می‌شود که باید توجه بیشتری به آموزش این درس مبذول گردد. علت تاثیرگذاری این درس وجود منابع، محتوا و روش تدریس مناسب است. زمان ارائه این درس نیز از عوامل تاثیر گذار است.
راه‌کارهای پیشنهادی
باید تلاش در جهت ارتقای شناخت و علاقه دانشجویان نسبت به رشته صورت پذیرد که این تلاش ها می‌تواند از طریق روش‌های گوناگونی از جمله برگزاری همایش، کارگاه و… صورت پذیرد. بایستی در کادر آموزشی نیز از استادان مجرب و کار آزموده استفاده کرد تا هم منتقل کننده دانش و توانمندی به دانشجویان باشند و هم آموزش‌های روزآمدی داشته باشند.در تدوین برنامه آموزشی باید به این نکته توجه داشت که درسها در جهت پاسخگویی به نیاز روز جامعه باشند تا دانشجویان با داشتن توانمندی برای رفع نیاز جامعه احساس ارزشمندی داشته باشند. تعریف درس در برنامه آموزشی نیاز مند تدوین سرفصل و منابع مناسب برای واحدهای تخصصی است. اگر صرفا دروس تعریف شوند و در آنها سرفصل های مناسب برای تدریس در نظر گرفته نشود و یا منابع مناسب برای آن ها تعریف نشود نه تنها جنبع مثبتی ندارد، بلکه استاد و دانشجو را در گیر امر دیگری به جز آموزش صحیح می کند. بنابراین باید قبل از تعریف هر درس ابتدا منابع مناسب برای آن در تالیف و ترجمه کرد.
تلاش در جهت ارتقای منزلت اجتماعی حرفه در جامعه یکی از عوامل تاثیر گذار در دیدگاه دانشجویان نسبت به رشته است. بنابراین لازم است با آگاه‌سازی و ارائه خدمات و رفع نیاز جامعه باید در این مسیر حرکت کرد. دانشجویان قبل از این که وارد دانشگاه شوند اگر در مدارس قبل از دانشگاه کتابخانه آموزشگاهی کارمدی داشته باشند نه تنها شناخت آن ها در جهت خدمات و فعالیت های رشته بیشتر می‌شود بلکه نسبت به تحصیل در این رشته دانشگاهی علاقمند می‌شوند و بعد از آن اگر دانشگاه ها کتابخانه دانشگاهی کارآمد وجود داشته باشد نه تنها بر میزان شناخت و علاقه دانشجویان رشته می افزاید بلکه باعث ارتقای منزلت اجتماعی رشته در نگاه دیگر دانشجویان می گردد.برای دیگر انواع کتابخانه ها ماندد کتابخانه های عمومی، تخصصی، سیار و… نیز اگر خدمات به درستی انجام گیرد تاثیر مثبتی در شناخت و علاقه دانشجویان نسبت به رشته خواهد داشت.
داشتن آینده شغلی مناسب از اهداف اکثر دانشجویان برای تحصیل است و آن را از عوامل ارزشمندی رشته تلقی می‌کنند. بنابراین باید با تعریف فرصتهای شغلی جدید که دانشجویان رشته توانایی انجام آن را دارند در جهت ارتقای ارزشمندی رشته در نگاه دانشجویان و جامعه گام برداشت. وقتی توانمندی کتابداران با توجه به نیاز روز افزایش یابد و به تبع آن برنامه آموزشی جدید تدوین گردد، محتوای رشته به کلی تغییر می کند و دیگر نام رشته ماهیت و محتوای آن را نشان نمی‌دهد.
منابع
ابرامي، هوشنگ (1356). شناختي از دانششناسي. تهران: انجمن كتابداران ايران.
بهشتی، جمشید(1380). “برنامههای درسی نظام اطلاعرسانی”. ترجمه محمدحسین دیانی. کتابداری و اطلاع رسانی.4.ش1.
ترکیان تبار، منصور(1386). عوامل موثر بر گرایش به رشته کتابداری و اطلاعرسانی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامه کتاب، شماره 69 ، بهار.
جعفرنژاد، آتش(١٣78). بررسي امكانات موجود گروه هاي كتابداري واطلاع رساني دانشگاه‌هاي ايران براي آموزش تكنولوژي اطلاعات به دانشجويان. پاياننامه دكتري دانشگاه آزاد اسلامي.
جمالی، فیضاله (1385) کتابداری ایران: گذشته، حال و آینده”. مجله نما. شماره سوم. دوره ششم.
حسن زاده، محمد و زینب غیوری (1388).بررسی دیدگاه جامعه کتابداری و اطلاعرسانی در خصوص «تغییر» در حوزه های محتوا، آموزش و عنوان رشته.
حيدري، غلامرضا (1387). بازنگري در تعريف كتابداري و اطلاعرساني. سخنرانی ارائه شده در: دانشگاه شهيد چمران اهواز، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي، گروه كتابداري و اطلاعرساني، 20 آبان 1387.
دیانی، محمد حسین (1385). برنامه جديد كارشناسي ارشد علوم كتابداري و اطلاع رساني. گزارش يك طرح پژوهشي. مجله کتابداری واطلاعرسانی. ج9. شماره 4.
ساروخاني، زهرا (1388). سنجش ميزان علاقه‌مندي دانشجويان كتابداري و اطلاعرساني دانشگاه تربيت معلم تهران براي ادامه تحصيل در مقطع كارشناسي ارشد اين رشته. پاياننامه كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاعرساني. تهران: دانشگاه تربيت معلم.
سعادت، علیرضا.1377. مفهوم و جامعیت عنوان”کتابداری” برای معرفی حرفه. پیام کتابخانه، دوره هشتم، شماره 4.
فتاحی، رحمتالله (1387). “نیازهای جامعه، بازار کار و آینده آموزش کتابداری و اطلاع رسانی در ایران”. خبرنامه انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران. سال ششم. شماره 31.
فتاحی، رحمت الله (1388). ارزشها و جذابیت های علم اطلاعات و دانششناسی.تهران: نشر کتابدار.
فدایی، غلامرضا.1386. کتابداری و اطلاع رسانی: در جست و جوی هویتی نو. فصلنامه کتاب، 72، زمستان.
فدایی، غلامرضا. 1388. کتابداری و اطلاعرسانی: در جست و جوی هویتی نو. فصلنامه پیام کتابخانه، شماره57، 72، تابستان.
غیوری، زینب.1388. بررسي ديدگاه جامعه کتابداري و اطلاع رساني در خصوص تغيير درحوزههاي عنوان، محتوا و آموزش رشته. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس
وزیری، مژده (1378). نظام برنامه ریزی درسی در آموزش عالی ایران: ویژگیها و جهتگیریها. به راهنمایی زهره سرمد. پایاننامه دکتری برنامه ریزی درسی. دانشگاه تربیت مدرس.
Gathegi N, John (2007).”Creating a needs-responsive LIS curriculum in a developing country: A case study from Kenya”. The International Information & Library Review.Vol.39. issue2.
این مقاله به پیشنهاد و راهنمایی جناب آقای دکتر رحمت الله فتاحی انجام شده است.
مجید صفری، آرمان ناصح
