تاب‌آوری در برابر آلودگی اطلاعات: رسالت کتابخانه‌ها و آرشیوها در عصر سیطره هوش مصنوعی
در این مطلب به بررسی نقش حیاتی کتابخانه‌ها و آرشیوها در مواجهه با چالش آلودگی اطلاعات در عصر هوش مصنوعی پرداخته می‌شود. هوش مصنوعی نقشی دوگانه دارد: از یک سو، به دلیل توانایی تولید انبوه محتوای باورپذیر و فاقد دقت (از جمله دیپ‌فیک)، عامل اصلی تشدید آلودگی اطلاعاتی است. از سوی دیگر، این فناوری قوی‌ترین ابزار مقابله و دفاع برای نهادهای حافظ دانش محسوب می‌شود.
کتابخانه‌ها و آرشیوها، به‌عنوان حافظان تاریخی دانش مستند، باید رسالت خود را با ارائه آموزش‌های سواد اطلاعاتی و به‌کارگیری هوش مصنوعی برای اعتبارسنجی سریع منابع، فیلترینگ محتوای جعلی و بهبود سازماندهی دانش تکمیل کنند. هوش مصنوعی هم چالشی وجودی برای اعتبار اطلاعات و هم یک سلاح ضروری برای حفظ تاب‌آوری اطلاعاتی است، و متخصصان این حوزه باید با به‌روزرسانی رویکردهای خود، این موهبت فناورانه را در راستای ترویج اطلاعات پالوده به کار گیرند.
از داده تا داوری: مفهوم تاب‌آوری دیجیتال در بستر آشوب اطلاعاتی
تحولات فناورانه‌ی دهه‌های اخیر مرز میان واقعیت و بازنمایی را دگرگون کرده و به شکل‌گیری وضعیتی انجامیده است که از آن با عنوان «عصر پسا‌حقیقت» یاد می‌شود. در چنین فضایی، توانایی شناختی انسان برای داوری در برابر انبوه داده‌ها و روایت‌های متناقض، به مهارتی حیاتی بدل شده است. این مقاله با تمرکز بر مفهوم تاب‌آوری دیجیتال و نقش آن در مواجهه‌ی آگاهانه‌ی دانشجویان با آشوب اطلاعاتی، می‌کوشد ابعاد روان‌شناختی، شناختی و اخلاقی این مفهوم را بررسی کرده و مسیرهایی برای تقویت ظرفیت حقیقت‌جویی در زیست دانشگاهی پیشنهاد دهد.
دو کلمه صبرِ دیجیتال: راهنمای زنده‌ماندن بين نوتيفيکيشن و نيم‌حقيقت!
اين يادداشت طنز، تاب آوری ديجيتال را از زاويه کاربر خسته اما زرنگ روايت می‌کند؛ از خبر فوری تا نظرات طلايی و آپديت اجباری، نشان می‌دهد چطور حقيقت در صف وای فای عقب می‌افتد و شايعه با پهنای باند وی آی پی رد می‌شود. بخش «ده فرمان» با قوانين کوتاه و تيز، مهارت بقا در ميان نوتيفيکيشن و نيم حقيقت را شرح می‌دهد و در پايان دعوت می‌کند برای چند لحظه گوشی را سايلنت کنيم و واقعا نفس بکشيم.
هوش مصنوعی و آینده ما کتابداران؛ از ترس تا تاب‌آوری
هدف این مقاله، بررسی تأثیرات هوش مصنوعی بر مشاغل حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی با تمرکز بر مخاطرات شغلی و راهکارهای تاب‌آوری است. نتایج نشان می‌دهد که فناوری‌های هوشمند با خودکارسازی فرایندهای روتین، نیمه‌حرفه‌ای و حتی تخصصی مانند فهرست‌نویسی، مجموعه‌سازی و خدمات مرجع، موجب حذف یا دگرگونی بسیاری از نقش‌های حرفه‌ای شده‌اند. در مقابل، مهارت‌های نوظهوری؛ چون مهندسی دستور، سواد داده، تحلیل اطلاعات و اخلاق هوش مصنوعی به‌عنوان مسیرهای تاب‌آوری و سازگاری معرفی شده‌اند. پیشنهاد پژوهش آن است که متخصصان این حوزه از طریق یادگیری مستمر، بازنگری برنامه‌های درسی و مشارکت در طراحی سامانه‌های هوشمند، موقعیت شغلی خود را تثبیت کنند، شرایط احراز مشاغل نوظهور برای آن‌ها فراهم شود و نقش مؤثری در پیاده‌سازی، راهبری و کاربری فناوری‌های نوین در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی ایفا نمایند.
عدالت و تاب‌آوری در عصر هوش مصنوعی؛ آینده مشاغل علم اطلاعات و دانش‌شناسی
هدف این مطالعه بررسی پیامدهای هوش مصنوعی در اشتغال حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ارتباط با چارچوب‌های اخلاقی و نظریه تاب‌آوری است. این مقاله با استفاده از روش تحلیل سنتزی کیفی، سه چارچوب اخلاقی یعنی عدالت توزیعی، انصاف رویه‌ای و اخلاق توانمندسازی را با عناصر تاب‌آوری شامل بازستانی، سازگاری و شکوفایی تلفیق می‌کند. یافته‌ها نشان داد که پیامدهایی مانند عدم امنیت شغلی، حذف از تصمیم‌گیری و توسعه حرفه‌ای نامتوازن، به‌طور هم‌زمان با اصول اخلاقی و ظرفیت‌های سازگاری مرتبط هستند. خلأهای حکمرانی به‌عنوان نقاط همگرایی شناسایی شد که همه ابعاد اخلاقی و تاب‌آوری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. دستاوردهای این مطالعه به‌طور کاربردی پیشنهادهایی را برای دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی، متخصصان این حوزه، نهادهای آموزشی و سیاست‌گذاران به‌منظور پیشگیری از پیامدهای پیاده‌سازی هوش مصنوعی در حذف یا تغییر مشاغل علم اطلاعات و دانش‌شناسی ارائه می‌دهند. این پیشنهادها بر پایه چارچوب‌های اخلاقی عدالت‌محور و نیز عناصر اصلی در تاب‌آوری ارائه شده است. دانش‌افزایی در ترمیم شکاف‌های دانش و مهارت، افزایش سطح سواد هوش مصنوعی، بازنگری در برنامه‌های آموزشی، تمرکز بر آموزش ضمن خدمت، توزیع برابر فرصت‌های شغلی و پشتیبانی‌های حاکمیتی از جمله این راهکارها هستند. یافته‌ها، دستاوردها و پیشنهادها در این مقاله، برگرفته از مدل مفهومی نوین ارائه شده در همگرایی پیامدهای شغلی ناشی از پیاده‌سازی هوش مصنوعی در ارتباط با چارچوب‌های نظری اخلاق‌محور و عناصر کاربردی در افزایش تاب‌آوری در این زمینه است.
تاب‌آوری جامعه علم اطلاعات و دانش‌شناسی در سایه پشتیبانی صنفی
تاب‌آوری در حرفه علم اطلاعات و دانش‌شناسی به‌معنای توان سازگاری مؤثر در برابر چالش‌های شغلی و حرفه‌ای است. تحقق این تاب‌آوری، نیازمند پشتیبانی سازمان‌یافته صنفی است. در این راستا، تشکیل یک کانون صنفی رسمی و قانونی با عضویت دانش‌آموختگان و شاغلان این حوزه، ضرورتی بنیادین به‌شمار می‌آید. این کانون می‌تواند وظایفی چون صیانت از حقوق صنفی، ارزیابی کیفیت نیروی انسانی و خدمات تخصصی، تنظیم تعرفه‌ها و استانداردهای حرفه‌ای، و مشارکت در سیاست‌گذاری‌های ملی را بر عهده گیرد. هدف اصلی، ایجاد سازوکاری است که با نظارت، آموزش و پژوهش‌های کاربردی، پیوند میان دانشگاه، حرفه و بازار کار را استحکام بخشد و بستر تاب‌آوری پایدار در جامعه‌ی متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی را فراهم سازد.
اعتماد؛ ستون پنهان تاب‌آوری دیجیتال و حقیقت در عصر جدید: از دگرگونی‌های پرشتاب تا ضرورت بازاندیشی در زیرساختهای اطلاعاتی
عصر حاضر بر بستر پیچیده‌ای از زیست‌بوم دیجیتال استوار شده است؛ بستری که هم فرصت‌های بی‌سابقه برای رشد و ارتباط فراهم کرده و هم بحران‌هایی تازه آفریده است. گسترش جعل‌های هوشمندانه‌ی تصویری و صوتی، همه‌گیری اخبار نادرست در شبکه‌های اجتماعی، و حملات سایبری به زیرساختهای حیاتی، هر روز بیش از پیش نشان می‌دهد که […]
اخلاق در ترویج کتابخوانی
وقتی صحبت از کتاب و کتابخوانی می‌شود، اغلب امری ارزشی، باکلاس، سطح بالا، و حتی مقدس به ذهن خطور می‌کند. این نوع نگرش ممکن است به خاطر آموخته‌های مدرسه‌ای، آموزه‌های دینی، یا ارزش‌گذاری‌های اجتماعی به ذهن برسد. اینکه ریشۀ چنین ارزشیابی از کجاست، در […]
جایزۀ انجمن علم اطلاعات و فناوری(ASIS&T) و مزایای آن
زمانی که اعلام شد جزو برگزیدگان جایزۀ Infoshare 2022 انجمن علم اطلاعات و فناوری[1] هستم، دانشجویان زیادی پیام دادند و خواستار اطلاع از نحوۀ دریافت این جایزه و مزایای آن بودند. بنابراین تصمیم گرفتم تجربه‌ام را در قالب نوشتار به اشتراک بگذارم.
کتابخانه‌ها و گرفتاری بین افراط و تفریط
بعد از این همه سال، حتماً دیگر این مسئله را متوجه شده‌اید که وقتی فناوری جدیدی پا به عرصۀ ظهور می‌گذارد، کتابخانه‌ها مکان‌هایی نیستند که شگفت‌زده شوند و مقاومت کنند. اتفاقاً در بسیاری موارد، پیش از سایر نهادها فناوری‌ها را جذب کرده یا […]