راه‌اندازی باشگاه کتاب در ده گام
شاید شما هم گروه‌هایی را دیده باشید که اعضای آن به‌صورت مجازی یا غیرمجازی جلسه‌های منظمی را تشکیل می‌دهند، پیرامون کتاب‌هایی که خوانده‌‌اند بحث و تبادل‌نظر می‌کنند و تجربه خود از خواندن کتاب‌های مختلف را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. باشگاه کتاب، باشگاه کتاب‌خوانی، حلقه مطالعاتی، گروه کتاب‌خوان و … نام‌های رایجی است که برای این فعالیت‌ها انتخاب می‌شود. هدف از نگارش این راهنمای کوتاه، کمک به رواج خواندن از طریق فعالیت‌های جامعه‌محور و مبتنی بر نیاز گروه‌های مختلف اجتماع است. باشگاه کتاب نمونه مناسبی از این فعالیت‌ها است که در جامعه ما چندان مرسوم نشده است. فارغ از نام، فلسفه وجودی این فعالیت، ترویج کتاب‌خوانی، ایجاد عادت به خواندن است و انتظار می‌رود برونداد آن به‌واسطه تعامل اعضاء با یکدیگر و انتقال برداشت‌ها و دیدگاه‌ها، هم‌افزایی ارزش دریافت شده از کتاب‌های خوانده‌شده باشد.
البته سودمندی باشگاه کتاب بیش از این است. با عضویت در یک باشگاه کتاب با جمعی آشنا می‌شوید که برداشت‌ها و نگاه‌های متفاوتی از یک متن دارند، به‌این‌ترتیب می‌توانید از زاویه دید افراد مختلف به یک کتاب بنگرید، گستره ادراکتان از کتاب‌های موردبررسی را وسیع‌تر کنید و قدرت بحث و نقد را در خودتان تقویت کنید. اگر مایل هستید که باشگاه کتاب راه‌اندازی کنید، ممکن است این نوشته برایتان مفید باشد. پس بهتر است نگاهی به مهم‌ترین گام‌های مربوط به تشکیل و راه‌اندازی یک باشگاه کتاب داشته باشید:
1. گروه تشکیل دهید و از اعضاء دعوت کنید.
هسته اصلی باشگاه را شکل دهید. بهتر است در ابتدای کار با 2 یا 3 نفر آغاز کنید که با آن‌ها علاقه‌های مشترک مطالعاتی دارید. برخی معتقدند بهتر است تعداد اعضای باشگاه حدود 8 تا 11 نفر باشد.
2. نوع باشگاه را تعیین کنید.
حوزه فعالیت باشگاه کتاب را مشخص کنید. نقطه‌ای را در دو سر طیف کاملاً اجتماعی و کاملاً علمی و دانشگاهی انتخاب کنید که متناسب باسلیقه و علاقه هسته اصلی باشگاه باشد. به‌این‌ترتیب می‌توانید برای گام سوم آماده شوید.
3. هدف‌گذاری کنید.
برای باشگاهتان هدف تعیین کنید. بیندیشید “برای چه” این کار را انجام می‌دهید و انتظارتان از تشکیل باشگاه چیست؟ اگر هدف‌ها را خوب و منطقی تعیین کنید، برای اجرای برنامه‌های موردنظرتان مشکل چندانی نخواهید داشت. باکمی خلاقیت می‌توانید این هدف را در نام باشگاه انعکاس دهید.
4. تبلیغ کنید.
از اعضاء باشگاه (به‌ویژه افراد هسته) بخواهید تا در سطح شهر، مدرسه، دانشگاه، سازمان یا هر محلی که فکر می‌کنید مخاطب بیشتری در آنجا خواهید داشت برای باشگاه تبلیغ کنند. فضای مجازی هم می‌تواند به بهتر و سریع‌تر شدن این کار کمک کند.
5. مکانی را برای برگزاری باشگاه تعیین کنید.
اگر قصد دارید باشگاه را به‌صورت مجازی راه‌اندازی کنید، فضایی را در وب یا شبکه‌های اجتماعی در نظر بگیرید و مقدمات کار را فراهم کنید. ممکن است بخواهید باشگاه را به شکل غیرمجازی راه‌اندازی کنید. در این صورت باید پاتوق و مکانی مناسب برای برگزاری باشگاه بیابید. البته می‌توانید باشگاهی دو رگه داشته باشید؛ گاهی به‌صورت آنلاین جلسه‌های باشگاه را تشکیل دهید و زمانی هم برای گپ و گفت‌ها و جلسه‌های حضوری در نظر بگیرید. بر اساس نوع و گستره فعالیت باشگاه کتاب برای این کار تصمیم‌گیری کنید.
6. برنامه زمانی برای باشگاه تعریف کنید.
زمان مشخصی را برای تشکیل جلسه‌ها در نظر بگیرید. تاریخ و ساعت‌های مشخصی را تعیین کنید که افراد هسته حتماً حضورداشته باشند. بهتر است جدول زمانی تهیه کنید و برنامه‌های مربوط به یک‌فصل یا یک سال را در آن پیش‌بینی کنید.
7. برای باشگاه قانون بگذارید.
این قوانین بر اساس هدف باشگاه تعیین می‌شوند. برای تعیین این قوانین می‌توانید از لیست زیر کمک بگیرید:
– تعیین مدیر هر جلسه
– تعیین وظیفه این مدیر
– تعهدات اعضاء باشگاه
– زمان برگزاری جلسه‌ها
– مکان و طول مدت برگزاری هر جلسه
– شیوه اطلاع‌رسانی
– نوع آرشیو و نگهداری سابقه باشگاه
بهتر است این قوانین در نخستین جلسه گفته شود و اعضاء در مورد آن به توافق برسند.
8. برای انتخاب کتاب برنامه داشته باشید.
مهم‌ترین کار باشگاه، انتخاب کتاب است. برای اینکه راحت‌تر بتوانید کتاب‌های موردنظرتان را انتخاب کنید، بهتر است به اهداف توجه داشته باشید و متناسب با آن برنامه‌های مطالعاتی را پیش ببرید. مهم‌ترین پرسش‌ها در این مرحله این است که “چه کسی کتاب‌ها را انتخاب کند؟” و “چه کتاب‌هایی انتخاب شوند؟”. اگر برایتان مقدور است، شیوه‌ای را برای دسترسی تمامی اعضاء به متن اصلی کتاب‌ها فراهم کنید. اگر کتابدار هستید می‌توانید از امکانات کتابخانه بهره ببرید یا اعضاء را به عضویت در کتابخانه‌های سطح شهر ترغیب کنید. چنانچه امکان دسترسی به نسخه‌های الکترونیکی و آنلاین با کسب اجازه از ناشر فراهم است، می‌توانید از این راهکار هم استفاده کنید.
9. پیرامون کتاب بحث کنید.
در این گام مهم‌ترین کار باشگاه انجام می‌شود. برای اداره بهتر این گام می‌توانید از برخی اعضاء بخواهید تا اطلاعات زمینه‌ای در مورد کتاب و محتوای آن ارائه کنند. بحث پیرامون نویسنده یا مترجم، معرفی سایر آثار او و خلاصه‌ای از زندگینامه نویسنده نیز برای مقدمه بحث مناسب است. پس‌ازآن اعضاء می‌توانند نظرها و دیدگاه‌هایشان را در مورد بگویند، پرسش‌های احتمالی را مطرح کنند و به تبادل‌نظر بپردازند. قوانین باشگاه شیوه بحث پیرامون کتاب را مشخص می‌کند. به‌طورکلی اعضاء موظف‌‌اند تا پیش از حضور در جلسه تمام یا بخش مشخصی از کتاب تعیین‌شده را بخوانند. مدیر جلسه بر زمان‌بندی نظارت دارد و سعی می‌کند تا تمام اعضاء به نسبت مساوی برای بیان دیدگاه‌هایشان وقت بگیرند. در پایان این مرحله نتیجه‌گیری و جمع‌بندی مناسب از بحث به همراه معرفی کتاب‌ها و منابع مرتبط و ارائه برنامه جلسه آینده انجام می‌شود.
10. برونداد هر جلسه را به اطلاع دیگران برسانید.
بهتر است خلاصه‌ای از بحث‌های مطرح‌شده در هر جلسه تهیه‌کرده و آن را در اختیار دیگران قرار دهید. این کار علاوه بر آنکه به شکل‌گیری آرشیو باشگاه کمک می‌کند، ممکن است سبب ترغیب دیگران به خواندن کتاب‌های معرفی‌شده در باشگاه شود و فعالیت‌های باشگاه از این طریق تبلیغ شوند.
بدون شک برگزاری باشگاه کتاب تنها در گام‌های برشمرده خلاصه نمی‌شود و می‌تواند جزییات بیشتری داشته باشد. اگر تجربه‌ای از راه‌اندازی یا عضویت در یک باشگاه کتاب را دارید، لطفاً با انتشار آن در بخش نظرها به دوستداران ترویج خواندن در جامعه کمک کنید.
