کارگاه‌های کارآفرینی در یک نگاه: “کارآفرینی: از ایده تا اجرا”
از موارد قابل توجهی که در گروه بحث در ارتباط با شرایط شغلی کتابداران بحث می‌شود، کم بودن درآمد کتابداران و روزمرگی کتابداران در محل کار است که یکی از مهمترین دلایل این موضوع شرایط اقتصادی در کشور ماست. بدون شک با سخت‌تر شدن شرایط اقتصادی درر کشور، نباید بیش از این از سازمان‌های مرتبط و در رأس آن‌ها دولت انتظار داشت که بخواهند یا حتی بتواند در این رابطه اقدامی شایسته انجام دهد. در این مواقع که اغلب کارمندان کتابخانه‌ها (کتابداران) با کمترین تشویق و انگیزه از جانب مدیران سازمان مادر روبرو هستند، بی‌شک گوشه‌گیری، خستگی هر روزه و “انجام فعالیت به امید دریافت حقوق آخر ماه” بیش از همه شرایط را برای خود ما کتابداران سخت‌تر می‌کند و در نهایت حرفه، رشته و شرایط ما را به سوی نابودی می‌کشاند. درچنین شرایطی است که کتابداران باید به خود بیایند تا خود، سرنوشتشان را در دست بگیرند. در همین راستا با پیش بینی چینین شرایطی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران-شاخه خراسان سلسله کارگاه‌های کارآفرینی ترتیب داده است که از روز 5شنبه 23 آذرماه، نخستین مرحله از این کارگاه ها برگزار شد.مجموعه کارگاه های کارآفرینی از ایده تا اجرا توسط دکتر علیرضا حدادیان “عضو هیئت علمی گروه مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد” و مجتبی کفاشان “دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد” انجام پذیرفت. به همین مناسبت، خلاصه ای از کارگاه های برگزار شده توسط این دو بزرگوار به شرح زیر معرفی می گردد
کارگاه اول: کارآفرینی سازمانی و ارتقاء موقعیت شغلی (پنجشنبه 23 آذر 1391)
دور جدید کارگاه‌های آموزشی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی-شاخه خراسان در روز پنج شنبه 23 آذر ماه، کارگاهی تحت عنوان “کارآفرینی و ارتقا موقعیت شغلی” برگزار شد که بنده نیز بر حسب علاقه در این کارگاه شرکت کردم. بعد از اتمام کارگاه تا لحظه‌ای که جسارت نوشتن این چند خط را پیدا کردم، مطالبی که امروز در کارگاه عرضه شد با مباحثی که چند وقت اخیر در ارتباط با جایگاه و شرایط شغلی کتابدارن و تغییر نام رشته در گروه بحث مطرح شده بود را مقایسه کردم. به همین دلیل احساس کردم چنانچه تعداد بیشتری از دوستان هم در جریان مطالب کارگاه امروز قرار بگیرند بد نباشد.
مطالبی که در این کارگاه ارئه شد به دو بخش تقسیم شد که بخش اول را جناب آقای مجتبی کفاشان (کتابدار و دانشجوی دکترای دانشگاه فردوسی مشهد) ارائه کردند. از نظر بنده مهمترین بخش صحبت های ایشان سوالاتی بود که یک کارمند کارآفرین باید از خود بپرسد می‌باشد.
تعدادی از سوالاتی که ایشان مطرح کردند به شرح زیر می‌باشد:
چرا استخدام شدم؟
- آیا سازمان به پیشرفتم کمک می کند؟
- آیا زمانی برای یادگیری وجود دارد یا فقط باید به طور مداوم کار کنی؟
- آیا همکارانم حامی هستند؟
- آیا به کمک به دیگران شهرت دارم؟
- آیا به پیشرفت دیگران کمک می کنم؟
- رفتارم با همکارانم چگونه است؟
- آیا قابل اعتماد هستم؟
- آیا فردی هستم که تلاش می کند کار خود را سخت جلوه دهد؟
- آیا فردی شفاف و بدون حاشیه هستم؟
- آیا شبکه ارتباطی من صرفا درون سازمانی است؟
طبعاً در هر سازمان یا کتابخانه‌ای که مشغول به کار باشیم باید چنین سوالاتی را به منظور ارزیابی از خودمان بپرسیم. بدون شک نگاهی به این سوال‌ها و پاسخ صحیح و برخورد منطقی با پاسخ‌ها تا حد زیادی می تواند به جایگاه ما در حرفه، و مهمتر از آن جایگاه حرفه‌ی ما در جامعه کمک شایانی کند.
بخش دوم کارگاه مربوط به سخنرانی دکتر حدادیان بود که به نظر بنده اهمیتش در این برهه زمانی که رشته ما دستخوش تغییر نام شده، بسیار زیاد است. عنوان مطالبی و موضوعاتی که ایشان ارائه کردند “برندسازی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی” بود. عمده صحبت های ایشان در این زمینه بود که چگونه می توان برای یک رشته، حرفه، مکان، فرد، سازمان و یا هر موجودیت دیگر هویت سازی کرد.
تا چند ماه پیش یکی از داغترین بحث های گروه بحث، مرتبط با تغییر نام بود و تعدادی از دوستان از اینکه نام کتابداری، وجه رشته و حرفه را در سطح جامعه پایین آورده بود، گلایه داشتن و مشتاقانه منتظر تغییر نام بودند. تعدادی نیز اگرچه موافق با تغییر نام بودند ولی این تغییر را در صورتی مفید می دانستند که محتوا نیز بر حسب نیاز کنونی جامعه تغییر کند. تعدادی دیگر از دوستان هم که با بحث تغییر نام مخالف بودند و مخالفت‌های خود را بعد از تغییر نام بروز دادند.
آنچه مهم است این موضوع می باشد که خوب یا بد، نام رشته از “کتابداری و اطلاع رسانی” به “علم اطلاعات و دانش‌شناسی” تغییر کرده است و چنانچه بخواهیم به همان سبک و سیاق گذشته با رشته و حرفه برخورد کنیم و به فعالیت خود ادامه دهیم، دیر یا زود همان بلایی که سر کتابداری آمد سر علم اطلاعات و دانش شناسی هم خواهد آمد. از اینکه اساتید رشته که در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش مختلف چه فعالیتی در راستای بهبود هویت رشته با نام جدید انجام می‌دهند یا انجام خواهند داد، اطلاعی ندارم ولی تمایل داشتم که در کارگاه امروز چند تن از استادان یا تعدادی بیشتری از دانشجویان دکترا- که در چشم اندازی نه چندان دور به عنوان مدرسان این رشته فعالیت خواهند کرد- حضور داشتند تا با پرسش و پاسخ و تعاملات دو طرفه نتایج بهتر و راهبردی‌تری از کارگاه امروز گرفته می‌شد. البته این مسئولیت فقط متوجه استادان رشته نیست، بلکه تمامی دانشجویان (مثل خود بنده) و کتابدارانی که به این رشته تعلق و تعهد داریم، وظیفه داریم از این فرصت (تغییر نام) به بهترین نحوه استفاده کنیم تا با گذشت زمان رشته و حرفه ما جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا کند.
بدون شک برنامه های انجمن (چه انجمن مرکزی و چه شاخه‌های استانی انجمن) تاثیری بسزا در این رابطه خواهد داشت. از تمامی دست اندرکاران و مسولین انجمن در مرکز و شاخه‌های استانی خواهشمندم تا فرصت از دست نرفته، زودتر دست به کار شوند و برنامه های خود را برنامه ریزی و اجرا کنند.
کارگاه دوم: کارآفرینی و روش‌های ایجاد کسب‌و کار (پنجشنبه 21 دی 1391)
بعد از مرحله اول که به شناسایی وضعیت موجود اختصاص داشت، این جلسه به حرکت‌های اولیه و تغییر نگرش‌هایی که یک فرد کارآفرین باید در خود ایجاد کند، اشاره داشت. این تغییرات می‌تواند در سطح تغییر نگرش نسبت به توانایی خود، تغییر نگرش نسبت به حقوق دریافتی و در سطحی کلان، تغییر نگرش نسبت به ثروت باشد. در نهایت اینکه فرد کارآفرین باید تا حد ممکن شرایط عادی و روزمره را با تغییر نگرش خود از بین برده و با پذیرش ریسک‌های بیشتر شرایط ایده آل را برای خود فراهم کند.
فرد کارآفرین در تمامی شرایط و فعالیت ها این نکته را نباید فراموش کند که برای هر فعالیت و اقدامی باید
الف) پیش‌بینی، ب) آمادگی و ج) انجام دادن را همیشه در نظر داشته باشد. در حقیقت فردی کارآفرین که مخاطره های بسیاری را میپذیرد، در مرحله اول باید پیش بینی آینده را داشته باشد وو باید با توجه به این پیش بینی، آماده تغییرات باشد و در نهایت نیز با بررسی شرایط، بهترین کار ممکن را انجام دهد.
اما شاید بعضی از دوستان تصور کنند کارآفرینی فقط در سازمان‌های تجاری و انتفاعی و یا بیشتر توسط افرادی که در زمینه‌های مالی تخصص دارند مناسب است. در پاسخ به این نکته باید ذکر کنم که جامعه ما هم همانند خیلی از جوامع دیگر به سمت جوامعی دانشی و سازمان‌های دانش بنیان در حرکت است و این امر گوشزد کننده این مفهوم است که دانش مهمترین اصل در سازمان‌ها و مراکز است. بر طبق این گفته، و با تأکید بر توانایی ما کتابداران در زمینه جمع‌آوری، اشتراک و به کارگیری دانش، می‌توانیم از خیلی از افراد با تخصص‌های متفاوت دیگر، در زمینه کارآفرینی موفقت‌تر عمل کنیم.
از دیگر اقداماتی که فردکارآفرین باید انجام دهد عبارتند از:
- بدون توجه به شرایط و جو منفی در سازمان و یا محیطی که کار می کند، فعالیت کارآفرینی خود را آغاز کند. (بحث کارآفرین با شرایط بودن محیط منافات دارد. در حقیقت فرد کارآفرین نباید به بد بودن شرایط توجهی داشته باشد(
- تغییر حس بهترین بودن به حس موفق بودن (نقطه سقوط هر فرد این احساسی است که فرد بهترین است(
- سعی در انجام کارهای گروهی داشته باشد. بدون شک شرکت در کارهای گروه موجب شکوفا شدن استعدادهای دیگران و استفاده از آن استعدادها می شود.
کارگاه سوم: مهارتهای خلاقیت مالی برای کارآفرینان (پنجشنبه 5 بهمن 1391)
با ادامه یافتن کارگاه‌ها، مسائل و مطالب ارائه شده توسط مدرسان در کارگاه‌ها جنبه عملیاتی‌تر و تجربی‌تری به خود گرفت. بدون شک آشنایی با اصول و تجربه‌های عملی که مدرسان کارگاه در این زمینه دارند، قدم به قدم به جذابیت کارگاه‌ها و به تبع آن به مفید بودن کارگاه‌ها افزود. در این جلسه مدرسان کارگاه، اصولی جزئی و پایه ای را معرفی کردند که نه فقط کتابداران و یا ثروت‌مندان، بلکه تمامی افراد با هر سطح درآمد، فرصت و یا طبقه اجتماعی می توانند دست به سرمایه‌گذاری زده و در نتیجه از فواید آن استفاده کنند.
در ابتدای این جلسه، انواع راه‌های کسب درآمد معرفی شد که شامل چهار روش کارمندی، کارفرمایی، کسب و کار و سرمایه گذاری بود. هر کس با توجه به سطح درآمد و شرایط اجتماعی خود می تواند از یکی از این چهار روش و یا مجموعی از این روش ها استفاده کند. فرقی ندارد افراد کدام یک از روش‌ها را برای کسب در آمد انتخاب می‌کنند، ولی مهم است که حتما از سرمایه گذاری استفاده کنند. در واقع سرمایه گذاری هیچ ارتباطی با شغل، میزان درآمد، هوش، شانس و … ندارد. سرمایه گذاری و انجام دیگر فعالیت های مالی و کارآفرینی نیاز به انجام و پایبند بودن به روند زیر دارد.
تغییر دانش ← تغییر نگرش← عمل یا اراده اجرا ← استمرار ← عادت ← که در نهایت منجر به یادگیری می شود.
1. انگیزه مادی
2. کشف مزیت های نسبی شخصی و تلاش در جهت تبدیل آن‌ها به مزیت های مطلق
3. کاهش مخارج و شروع سرمایه گذاری منظم
4. کاهش بدهکاری ها
5. تفکیک بدهی از حقوق فردی
6. آموزش خلاقیت های مالی به کودکان
در پایان یادآور می شوم که این اصول هیچ ارتباطی با سطح درآمد، شانس و …ندارد و تمامی افراد می توانند از این اصول استفاده کنند. البته به شرطی که روند یادگیری خلاقیت مالی و سرمایه گذاری را طی کنند. یعنی در فعالیت های مالی و سرمایه گذاری خود استمرار داشته باشند تا فعالیت های مالی به عنوان یک عادت و یا اصول وارد زندگی شود.
کارگاه چهارم: مهارتهای کاربردی مدیریت ذهن برای کارآفرینان(پنجشنبه 19 بهمن 1391)
معمولا برای انجام هر کاری نیاز به تفکر و تمرکز است. به بیانی رسمی‌تر می‌توان گفت که مدیریت ذهن یکی از اصولیست که در هر کاری از جمله فعالیت های مدیریتی و کارآفرینی لازم و ضروری است. بر همین اساس محور اصلی مباحث کارگاه چهارم از سلسله کارگاه های کارآفرینی به مدیریت ذهن اختصاص داشت. طبق معمول کارگاه‌های پیشین، در ابتدا دکتر حدادیان با ذکر مقدماتی در ارتباط با مدیریت ذهن سخنان خود را آغاز کردند. این عضو هیأت علمی با بیان چندین قانون متفاوت و مهم سعی در انتقال دانش خود به حاضرین در کارگاه داشت.
از مهمترین قوانین مربوط به مدیریت ذهن که ایشان نام بردند عبارتند از:
- قانون افزایش
- قانون کوشش معکوس
- مهندسی کلام، ذهنیت، عملکرد
- قانون تمرکز
دکتر حدادیان در ارتباط با هر قانون، مثال ها، نمونه‌ها، تصاویر و فیلم های ویدیوئی آماده کرده بودند که در زمان با توجه به توضیحات هر قانون برای حاضران به نمایش گذاشت. در نهایت هم یکی از مهمترین سوالاتی در این زمینه را “مثبت اندیشی چه خصوصیاتی دارد؟” عنوان کردند و حاضرین در کارگاه به بحث و تبادل نظر در این زمینه پرداختند. به دنبال مباحث نظری دکتر حدادیان، آقای کفاشان نیز طبق روال کارگاه های پیشین، سعی در عملیاتی کردن مباحث دکتر حدادیان در قالب مباحث کارآفرینانه داشت. دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی در این جلسه با پرسیدن سوالاتی متفاوت و معرفی کردن شرایط و نکات مختلف در جامعه سعی داشت حاضرین در جلسه را هر چه بیشتر با این مباحث آشنا کند. تعدادی از این سوالات به شرح زیر می باشد.
- چرا آدم های با استعداد دستمزد کمی دارند؟
- آیا می شود یک شبه ثروتمند شد؟
- چرا کارمندان زندگی در حد حقوقشان دارند؟
کارگاه پنجم: مهارتهای مدیریت و سرپرستی برای کارآفرینان (یکشنبه 13 اسفند 1391)
ایستگاه آخر کارگاه های کارآفرینی در قالب همایش: مهارت های تصمیم گیری و رهبری بود که در روز یکشنبه 13 اسفند 1391 در دانشکده علوم‌تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد. بعد از گذراندن 4 کارگاه متوالی و پیوسته، نوبت به مرحله آخر یعنی تصمیم گیری و رهبری رسید. این مرحله بنا درخواست سخنرانان و برگزار کنندگان در قالب همایش و در برابر طیف وسیع تری از علاقه مندان برگزار شد. البته این همایش با سخنرانی دکتر رحمت الله فتاحی رئیس انجمن آغاز شد. دکتر فتاحی ضمن خیر مقدم به شرکت کنندگان و سخنرانان همایش، با اشاره به در حال گذار بودن رشته، بر توجه جدی به مسائل کارآفرینی تأکید داشتند. ایشان با تأکید بر لزوم هر چه بیشتر برگزاری این چنین سخنرانی‌ها و گردهمای علمی، پویایی هر چه بیشتر کتابداران و دانشجویان را نوید دادند.
سخنران اول این همایش دکتر حدادیان، عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی بودد. ایشان در ابتدا تعریفی کوتاه از تصمیم‌گیری و روند تصمیم‌گیری منطقی را ارائه کردند. دکتر حدادیان به منظور تبیین تصمیم‌گیری خلاق سه مدل از فرایندهای تصمیم‌گیری را معرفی کردند که این سه مدل عبارت بودند از” 6 مدال ارزش”، “6 کلاه تفکر”، “6 کفش عمل” . این عضو هیأت علمی با تعریف و بیان جزییات هر یک از سه مدل سخنرانی خود را به پایان رساند.
در ادامه، مجتبی کفاشان (دانشجوی دکترای دانشگاه فردوسی) نیز برخی مولفه‌های رهبری را که از ملزومات اساسی برای کارآفرینان و مدیران سازمان‌ها می‌باشد، معرفی و تشریح کرد. این مولفه‌ها شامل: توجه به وجود نگاه کلان و استراتژیک، توجه به اصلاح و تحول رهبران، نقش رهبر در تحلیل درست شرایط سازمان و … بود.
