شماره ششم: انجمن کتابداری واطلاع رسانی

وجود اجتماع علمى و همکاري‌هاى درون‌رشته‌اى و بين‌ رشته‌اى، علاوه بر آشنايى با تحولات و دستاوردهاى جديد، و تدوين معيارهاى ارزيابى قوت و ضعف کار علمى، امکان نظارت بر اعمال و اجراى هنجارها و ضوابط و جلوگيرى از انحرافات و انباشت و پيشرفت در محيط علم و پژوهش را فراهم مى‌کند. يکى از ويژگى‌هاى مهم اجتماع علمى فراهم شدن امکان ايجاد ارتباط بين دست‌اندرکاران علم و پژوهش است که در قالب «انجمن» تبلور می‌یابد.

طراحی و پیاده‌سازی یک ساختار اداری منسجم، یکپارچه و هدفمند برای یک سازمان، نهاد و یا هر تشکلی می‌تواند کمک کند تا امکان دستیابی به اهداف و ماموریت‌های از پیش تعیین شده راحت‌تر و با خطرها و چالش‌های کمتری همراه گردد. انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران نیز از جمله نهادهای تأثیرگذار در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی است که وظیفه گسترش، پیشبرد و ارتقای این دانش را در سطح ملی و محلی بر عهده دارد.

هر حرفه مؤلفه‌هایی دارد که بدون کارایی و اثربخشی آن مؤلفه‌ها، به تمامی بالغ و کامل نخواهد بود و ناگفته پیداست که یک حرفه نابالغ و به تبع آن حرفه‎مندان مربوطه، چقدر در قیاس با حرفه‌هایی که به سبب پرورش مؤلفه‌های لازم به پختگی و پایداری رسیده‌اند، شکننده و آسیب‌پذیر است. برخی از مؤلفه‌های موثر در بدل‌‌سازی یک «نقش اجتماعی» به «حرفه» را می‌توان چنین ‌برشمرد: داشتن کرسی یا کرسی‌های دانشگاهی، بنیان‌های نظری و فلسفی قابل دفاع، روش‌شناسی ساختار یافته برای حل مسئله، اخلاق حرفه‌ای، تاریخ و پیشینه مدون حرفه‌ای، کانال‌های ارتباطی و رسانه‌ای درون حرفه‌ای و برون حرفه‌ای و نیز وجود انجمن‌های صنفی و علمی.

انجمن‌های علمی دانشجویی بستر مناسبی جهت رشد و اعتلای دانشجویان و آشنایی آنان با زوایای حرفه‌ای و کاربردی رشته در کنار آموختن مباحث تئوری و مبانی نظری است. دانشجویان در انجمن‎های علمی این فرصت را می‎یابند تا علم را با عمل بیامیزند و فعالیت‌های علمی و حرف‎هایی را در کنار آشنایی با مباحث نظری و تئوری تجربه کنند. این امر سبب شده است تا انجمن‎های علمی دانشجویی به محیطی آزمایشگاهی جهت رشد مقدماتی دانشجویان برای حضور واقعی در جامعه علمی تبدیل گردد. بنا به ادعای مسئولین وزارت علوم، در حال حاضر به ازای هر رشته دانشگاهی یک انجمن علمی وجود دارد و بیش از 6000 انجمن علمی دانشجویی فعال در سطح دانشگاه‌های کشور در حال فعالیت هستند.

نگاهی به وضعیت کنونی فعالیت‌های اجتماعی علاقمندان در انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران نشان‌دهنده یک اتفاق مهم و تأثیرگذاری است که رخ داده است. از این جهت صفت مثبت یا منفی برای آن ذکر نمی‌کنم که شاید نتوان به درستی، خوبی یا بد بودن این اتفاق را به قضاوت نشست. با این حال، استفاده نکردن از عینک بدبینی و نادیده گرفتن عینک خوش‌بینی هم نمی‌تواند تفاوتی در اصل قضیه داشته باشد: مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه، حمایت‌گر و تأثیرگذار در رشته و حرفه از جمله در انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی کمرنگ‌ است! این کاهش مشارکت، مقوله تازه‌ای نیست که از شنیدن آن تعجب کنیم، اما پدیده‌ای مهم است که پیامدهای بسیاری برای همه ما (متخصصان، حرفه‌مندان، اعضای هیئت علمی، دانشجویان و ...) دارد.

جناب آقای ابراهیم عمرانی، ۳۷ سال در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی فعالیت مستمر داشته اند. ایشان بر اساس مصوبه پنجمين جلسه هیئت‌مدیره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران که در روز دوشنبه 28 مردادماه 1392 در محل دفتر انجمن برگزار شده بود، عضو هیئت مدیره انجمن و مسئول کمیته همایش‌های انجمن انتخاب شدند. در این مصاحبه با ایشان درباره چالشهای انجمن از آغاز تا کنون، مزایای انجمن، وضعیت فعلی و گذشته انجمن و ... به گفت‎و‎گو نشسته ایم.

جناب آقای دکتر ابراهیم افشار زنجانی عضو هیئت‌علمی گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه اصفهان و همچنین یکی از اعضای هیئت مدیره انجمن شاخه اصفهان بوده اند. ایشان یکی از ده نفر دانشجویان دکترای دانشگاه نیوساوث ولز استرالیا بودند که در حمایت از بازگشایی دوباره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران بیانیه ای تدوین و برای انتشار در یکی از مجله های داخلی ارسال کردند. با ایشان درباره انجمن، تاریخچه، فلسفه وجودی و کارکردهای آن به گفتگو پرداخته ایم.

جناب آقای دکتر سعید رضایی شریف آبادی، رئیس کنونی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و استاد گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی در دانشگاه الزهراء (س) هستند. ایشان كارشناسي كتابداري خود را در سال 1363 از دانشگاه علامه طباطبايي و كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع‌رسانی‌شان را در سال 1369 از دانشگاه تهران اخذ کردند. همچنین ایشان دكتراي كتابداري و اطلاع‌رسانی را در سال 1376 از دانشگاه نيوساوت ولز- سيدني استراليا دریافت نمودند. با ایشان درباره ساختار مطلوب انجمن، کارکرد شاخه های انجمن، انجمن صنفی و ... گفتگو پرداخته ایم.

جناب آقای فرامرز مسعودی کارشناسی ارشد خود را در رشته كتابداري و اطلاع‌رساني از دانشگاه تهران دریافت کرده و در حال حاضر مسئول بخش نظام‌های نوین مدیریت شرکت ملی فولاد ایران است. از آنجا که وی عضو هیئت مدیره و مسئول کمیته برنامه‌‌ریزی و ارزش‌یابی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران است، با ایشان درباره فعاليت‌هاي انجمن و کسب بالاترین درجه (A) در رتبه‌های انجمن‌های علمی، شاخص‎های ارتقاء انجمن، دغدغه‎های انجمن صنفی، ساختار مطلوب انجمن و ... به گفتگو نشسته ایم.

جناب آقای دکتر رحمت‌الله فتاحی استاد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی مشهد است، از سال 1383 الی 1385 به عنوان نائب رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و از سال 1386 الی 1388 به عنوان رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران مشغول به فعالیت بوده است. ایشان در حال حاضر به عنوان استاد دانشگاه فردوسی مشهد و رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (شاخه خراسان) فعالیت می کنند. با ایشان درباره مشارکت جویی و مشارکت طلبی در انجمن، نقاط مثبت و منفی انجمن و انجمن صنفی به گفتگو نشسته ایم.

پیگیری فعالیت های انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در گذشته ما را به انتشار یکی از پرکاربردترین ابزارهای اطلاع رسانی، یعنی "اخبار ماهانه انجمن کتابداران ایران" رهنمون می سازد. این نشریه در سالهای 1350 تا 13589 در کنار نامه انجمن کتابداران ایران و بعد از خبرنامه انجمن منتشر می شده است (برای مطالعه بیشتر به دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی بنگرید) . جالب اینجاست که طی سالهای 1350 تا 1358، دو نشریه از سوی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران به طور همزمان منتشر می شده است و انتشار این دو نشریه با توجه به امکانات و فناوریهای موجود در آن زمان، قابل توجه بوده است.

روزهای آخر سال 85 بود، سیزدهم اسفندماه. سرمای زمستان کم‌کم جای خود را به هوای مطبوع بهاری می‌داد. ادکا اولین تجربه‌های خودش را داشت اجرایی می‌کرد، قرار بود آن روز اولین بحث آزاد ادکا با عنوان "انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران" برگزار شود. دل تو دلِ بچه‌ها نبود اضطراب‌های همیشگی از برگزاری یک برنامه (خصوصاً که این برنامه از اولین برنامه‌های اجرایی ادکا بود.)، قرار بود بحث ساعت سه‌ بعدازظهر داخل اتاق شورای دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران با حضور اساتید برجسته رشته (مرحوم استاد عباس حری، استاد پوری سلطانی، استاد نوش‌آفرین انصاری، و استاد بهاره رهادوست) و البته هیئت‌مدیره انجمن وقت (دکتر خسروی، دکتر فتاحی، آقای عمرانی، آقای حافظیان رضوی، دکتر زین‌العابدینی، آقای شمسبد، و خانم نیازی) که آخرین روزهای کاری‌شان را سپری می‌کردند، برگزار شود.

از آن دست مراجعه‌کنندگانی بود كه در هر هفته حداقل يك بار او را می‌دیدیم می‌دانستم دانشجوي رشته حقوق است و تقریباً هميشه همراه کتاب‌های حقوق كتابي در مورد گل‌های آپارتماني،‌‌فرنگی، گل رز و ...كتابي را به امانت می‌گرفت و بارها او را در كتابخانه مشغول خواندن چنين کتاب‌هایی می‌دیدم. آدم كنجكاوي نيستم اما شناختن نيازها، تمايلات و انگیزه‌های مراجعه‌کنندگانم را جزئي از كارم می‌دانم دوست دارم بدانم خانم خانه‌داری كه مدت‌هاست کتاب‌هایی در مورد بيماري خاصي مثل ام‌اس را مطالعه می‌کند از چه دردي رنج می‌برد و دوست دارم بدانم خانم جواني كه هر ماه با فهرست جديدي از کتاب‌های مربوط به روانشناسي به كتابخانه می‌آید از كجا و براي چه منظوري اين فهرست را تهيه كرده است.

"همایش گرد" در کتاب خود با عنوان "الهمایش‎های سمینهاری" و در فصل "فی‌الانجمن الکتابگذاری" چنین می‎نگارد: "سنوات مدیدی است که الاحقر در محافل و همایش‌های انجمن کتابگذاری شرف حضور دارم ولی در احسن‌الحال به غیر از پاکتی ساندیس و دانه‎ای کیک، اطعمه و اشربه دندان‌گیر دیگری نصیبم نشده است". البته پس از غوری که در متون و اظهار نظرها داشتم به اظهار نظر عجیبی از جناب ناراحت‌الدوله برخوردم که در آن به سمینهاری اشاره داشته‌اند که در عام‌البرف و در منطقه خوش آب و هوایی موسوم به مکتبه ملی جنب متروی حقانی منعقد گردیده است.